۱- بیان مسئله

مدنی و حقوق کیفری بر حسب تعریف، ویژگی ها و اهداف خاص خود، به طور متفاوت عمل می کنند. ماهیت دوگانه ی این دو شعبه از حقوق، قانونگذاران را بر آن می دارد که از قواعد هریک در موقع مناسب و با رعایت همه ی شرایط بهره مند شود.تنظیم روابط اشخاص در جامعه و صیانت از آن در گام نخست، هدف قواعد مدنی است که  ضمانت اجرای آن، با ماهیت نظم دهی مدنی آن سازگار است و تا آنجا که مقدور است همین ضمانت اجرای مدنی در تنظیم نظم و انظباط و همچنین جهت دادن به روابط شهروندان کافی است. نوع دیگر ضمانت اجرای قانونی که شدیدترین آنهاست، ضمانت اجرای کیفری است و واکنش تند و سرکوبگر دولت به رفتارهای ناهنجار جامعه در قواعد جزایی نمودار  می شود که تحت عنوان قوانین کیفری می باشند که ماهیت و اهداف این واکنش ها متفاوت از قواعد مدنی و اداری است. همین تفاوت ماهوی و آثار زیان بار این نوع واکنش ها و پرهزینه بودن سازماندهی چنین پاسخی ایجاب می کند تا زمانی که یک عمل جرم و مستوجب پاسخ کیفری شناخته شود که مداخله ی کیفری مفید و لازم باشداین نوع ملاحظات سبب شده که قانونگذار ترتیب منطقی و زمانی اعمال انواع واکنش ها و ضمانت اجراهایی مدنی را رعایت کند. مطالعه سیر جرم انگاری ها به ویژه جرم انگاری عناوین مدنی، در حقوق ایران و مقایسه ی ارکان هر کدام همه از هر حیث سودمند است.(محمودی،۱۳۸۸)

 

جرائم انتقال مال غیر و معامله معارض که در آنها شخص، بدون آنکه مالک آن باشد، یا اینکه دارای مجوز قانونی برای انجام معامله، برخلاف واقع و به نحو متقلبانه خود را یا مالک یا دارای اختیار قانونی برای انجام معامله معرفی، و با قصد اضرار اقدام به معامله و انتقال مال غیر به ثالث می کند. یک رفتار همواره در حوزه ی یک نوع خاص کنترل اجتماعی باقی نمی ماند. برخی از عنوان های مدنی مانند معامله فضولی به حقوق کیفری نیز کشانده شدند تا شاید به پشتوانه ی مجازات کیفر در قالب یک نظام کنترلی شدید، کمتر روی دهند و نظم اجتماعی کمتر نقض شود. از منظر حقوقی، تمایز مهم و برجسته ی یک عنوان کیفری در سوء نیت، عنصر تأثیر گذار به شمار نمی آید در سال ۱۳۰۲ مقرراتی تحت عنوان قانون راجع به اشخاصی که مال غیر را انتقال می دهند و یا تملک می کنند و مجازات آنها وضع شد و در سال ۱۳۰۸ در جبران معایب و کاستی های این قانون مقررات جامع و کامل تری تحت عنوان قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر تصویب شد در این دو قانون انتقال مال  به غیر به نحو مذکور مجرمانه تلقی شده و برای متخلفین و مرتکبین جرم ، اعم از انتقال دهنده و انتقال گیرنده، ضمانت اجرای کیفری خاص تعیین و وضع گردیده است.(وروایی،۳ ، ۱۳۷۳)

 

ماده ۲۴۷ قانون مدنی در فصل پنجم با عنوان در معاملاتی که موضوع آن مال غیر است یا معاملات فضولی در مورد معامله معارض که یک عمل حقوقی است بیان می داردکه معامله مال غیر جز به عنوان ولایت و . نافذ نیست. قانون مدنی معامله فضولی را  غیر نافذ می داند اما قانونگذار علاوه بر این امر به دلیل فریب دادن دیگران به وسیله اسناد و ایجاد اختلال در نظام معاملات و در نهایت سلب اعتماد اشخاص نسبت به اسناد رسمی برای معامله فضولی مجازات کیفری در نظر گرفته است در مورد جرم معامله معارض نیز سوء استفاده از اعتماد اشخاص به اسناد رسمی جهت حفظ حقوق اشخاص و مالکیت در متن قانون ثبت اسناد و املاک، ماده مستقلی را به این امر اختصاص دهد. در این تحقیق تلاش می شود تا حد امکان بررسی تقریبا جامعی از جرائم انتقال مال غیر و معامله معارض و نیز معامله فضولی به عمل آمده و با مقایسه ی این سه عنوان ، تفاوت ها و شباهت های موجود بین آنها بیان می شود و همچنین شبهه ای که بین بسیاری از حقوقدانان و اساتید حقوق وجود دارد که در بسیاری از موارد آنها را یکی می دانند را برطرف نماییم.

 

۲- سابقه تحقیق

 

در مورد موضوع پایان نامه در مقالات و کتاب های حقوقی و همچنین مجامع حقوقی کمتر بحث و رسیدگی صورت گرفته است و منابع بسیار محدودی در این زمینه وجود دارد. آثار نویسندگان حقوقی در رابطه با موضوع مورد بحث در این پایان نامه را می توان به چند دسته کلی تقسیم نمود:

 

الف)برخی از نویسندگان به شکل موردی و گذرا در ضمن بحث اصلی خود اشاره ای به معامله معارض، انتقال مال غیر و معامله فضولی نموده اند و به بیان نکات موجز و مختصر از آنها بسنده نموده اند:

 

 

 

 

• کتاب کلاهبرداری در حقوق ایران از حبیب زاده( ۱۳۷۴) که فقط اشاره ای به معامله معارض نموده.
• کتاب جرائم علیه اموال و مالکیت از دکتر حسین میرمحمد صادقی(۱۳۸۷ )
• کتاب حقوق جزای اختصاصی از دکتر ایرج گلدوزیان(۱۳۸۶)
• پایان نامه جرائم در حکم کلاهبرداری در قوانین موضوعه ایران از کریم صادقی(۱۳۷۹) در دانشگاه تهران.

ب)عده ای به بررسی مستقل هریک از عناوین معامله معارض، انتقال مال غیر، و معامله فضولی نموده که از جمله آنها عبارتند از:

 

۱- مقاله جرم انتقال مال غیر از اکبر وروایی (۱۳۸۳)

 

۲- پایان نامه نقدو بررسی معامله معارض از سعید کیانی زاده(۱۳۹۰) دانشگاه آزاد خوراسگان

 

۳- پایان نامه معامله معارض در حقوق کیفری ایران ، بررسی تحلیلی ماده ۱۱۷ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۰ از ابوالفضل رحیمی(۱۳۷۷) در دانشگاه تهران

 

۴- مقاله بررسی ارکان سه گانه جرم انتقال مال غیر از علی کریمی (۱۳۷۹)

 

ج) بالاخره دسته ای از آنها نیز دو عنوان از عناوین سه گانه موضوع رساله را در کنار یکدیگر و به صورت تخصصی مقایسه نموده و وجوه افتراق و اشتراک آنها را بیان کرده اند:

 

۱- کتاب معامله فضولی، انتقال مال غیر از بهرام بهرامی (۱۳۷۷)

 

۲- پایان نامه تفاوت معامله فضولی و فروش مال غیر از منیژه خلیلی تیلمی(۱۳۸۴) در دانشگاه آزاد مرکزی تهران.

 

۳- پایان نامه مقایسه جرائم انتقال مال غیر و معامله معارض در حقوق کیفری ایران از علی عباسی(۱۳۸۴) در دانشگاه مازندران.

پایان نامه : ایده ­ی "شهر-فرهنگ" چارچوبی برای برنامه­ریزی شهر ایرانی-اسلامی

 پایان­ نامه برای دریافت درجه کارشناسی­ ارشد جغرافیا و برنامه ­ریزی شهری

 

 

عنوان:

 

ایده­ ی “شهر-فرهنگ” چارچوبی برای برنامه ­ریزی شهر ایرانی-اسلامی

 

(نمونه­ی موردی: شهر خوی)

 

 استاد راهنما:

 

دکتر صدیقه لطفی

 

استاد مشاور:

 

دکتر رحیم­بردی آنامرادنژاد

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

-۱٫­ مقدمه .  ۲

 

۱-۲٫ بیان مساله. ۲

 

۱-۳-­ سؤال‏های تحقیق ۵

 

۱-۴-­ پیشینه­ی تحقیق ۵ 

 

۱-۵-­ فرضیه های پژوهش ۸

 

۱-۶-­ حدود پژوهش. ۸

 

۱-۷-­ اهداف پژوهش. ۹

 

۱-۸-­ معرفی الگو یا روش کار ۱۰

 

۱-۹-­ نارسایی ها و مشکلات عمده­ی تحقیق. ۱۰

 

فصل دوم: مبانی نظری

 

۲-۱-­ مقدمه­۱۳

 

۲-۲-­ شهر و نظریه­ های اجتماعی. ۱۴

 

۲-۲-۱-­ مکتب آرمان­گرایی ۱۴

 

۲-۲-۲-­ مکتب اصلاح­گرایی ۱۴

 

۲-۲-۳- مکتب شیکاگو. ۱۴

 

۲-۲-۴-­ مکتب مدرنیسم ۱۴

 

۲-۲-۵-­ مکتب فرامدرنیسم ۱۵

 

۲-۲-۶-­ مکتب فرهنگ گرایی ۱۵

 

۲-۲-۷-­ مکتب طبیعت­گرایی ۱۶

 

۲-۲-۸-­ مکتب فلسفه­گرایی. ۱۶

 

۲-۲-۹-­ مکتب فن­گرایی ۱۶

 

۲-۲-۱۰-­ مکتب آمایش انسانی. ۱۶

 

۲-۳-­ معماری اسلامی و نماد­های بارز آن. ۱۷

 

۲-۳-۱-­ درآمد ۱۷

 

۲-۳-۲-­ برخی از نمادهای معماری اسلامی ۱۹

 

۲-۳-۲-۱-­ گنبد. ۱۹

 

۲-۳-۲-۲-­ طاق ۱۹

 

۲-۳-۲-۳-­ مفهوم امام یا پیشوا ۲۰

 

۲-۳-۲-۴-­ نور و رنگ. ۲۰

 

۲-۳-۲-۵-احجام سه گانه­ی کروی ۲۱

 

۲-۳-۲-۶- دایره ۲۱

 

۲-۴- مباحثی در علوم رفتاری و روانشناسی محیط. ۲۱

 

۲-۴-۱- پدیدار شناسی. ۲۱

 

۲-۴-۲-­ مفهوم مکان ۲۲

 

۲-۴-۳-­ هویت مکان. ۲۲

 

۲-۴-۴-­ حس مکان ۲۳

 

۲-۴-۵-­ حس لامکانی یا احساس بی­مکانی. ۲۴

 

۲-۴-۶-­ حافظه­ جمعی. ۲۵

 

۲-۴-۷-­ خرد جمعی. ۲۵

 

۲-۴-۸-­ شعور و حافظه­ جمعی. ۲۶

 

۲-۵-­ وجه سوم در هستی­: ماده،‌ انرژی و ” شعور ” . ۲۶

 

۲-۵-۱-­ نظریه­ شعور. ۲۶

 

۲-۵-۲-­ پزشکی هومیوپاتی ۲۸

 

۲-۶-­ استفاده از نظریه­ شعور و تشریح شعور در حوزه­ کلام ۲۸

 

۲-۶-۱-­ شعور در کلام. ۲۸

 

۲-۶-۲-­ شعور مثبت و منفی ۲۹

 

۲-۶-۳-­ تشعشع در کلام ۳۰

 

۲-۶-۴-­ تشعشع شعوری. ۳۰

 

۲-۶-۵-­ شارژ شعوری. ۳۱

 

۲-۶-۶-­ روح جمعی. ۳۱

 

۲-۶-۷-­ شواهد تذکر به ” روح جمعی ” در قرآن. ۳۲

 

۲-۶-۸-­ شواهدی مبنی بر وجود آگاهی نسبت به مباحث شعور و تشعشع شعوری در فرهنگ اسلامی ۳۳

 

۲-۷-­ نقد و بررسی مباحث روانشناسی محیطی از منظر شعور ۳۴

 

۲-۷-۱- معماری، هرمنوتیک، شعور و القای حس و معنا در ناخودآگاهی. ۳۴

 

۲-۷-۲-­ جمع­بندی مختصر از نظریه­ های پدیدارشناسانه در خصوص روانشناسی محیط ۳۵

 

۲-۷-۳- تحلیل ماهیت حس­مکان و حس تعلق به اجتماع از منظر شعور ۳۶

 

۲-۷-۴- حس تعلق به مکان در شهر­های قدیمی و شهرهای سنتی. ۳۷

 

۲-۸- تاملی بر شهرسازی در جهان اسلام از منظری نو و از بُعد شعور. ۴۰

 

۲-۸-۱- درآمد. ۴۰

 

۲-۸-۲- شهرسازی اسلامی در سیره­ی پیامبر اکرم (ص. ۴۰

 

۲-۸-۳- شهرسازی اصفهان­، تجلی نمونه­ای از شهرسازی ایدئولوژیک ایرانی­-اسلامی ۴۳

 

۲-۹-­ تعاریف و مفاهیم ۴۴

 

۲-۹-۱- تعریف فرهنگ ۴۴

 

۲-۹-۲-­ ریشه­ مفهومی ” شهر-فرهنگ ۴۵

 

۲-۹-۳- تعریف مدل “شهر- فرهنگ. ۴۵

 

۲-۹-۴-­ تعریف “میدان شعوری ۴۵

 

۲-۹-­۵- نقش میدان شعوری در شکل­ گیری کائنات و علت جاذبه­ی اجرام سماوی در قرآن. ۴۶

 

۲-۹-۶-­ اهمیت میدان شعوری فضا-زمان در سرنوشت شهرها و حوادث طبیعی ۴۷

 

۲-۱۰- پایداری و مفهوم آن ۴۹

 

۲-۱۰-۱-­ پیدایش مفهوم پایداری ۴۹

 

۲-۱۰-۲-­ توسعه­ی پایدار. ۴۹

 

۲-۱۰-۳-­ ابعاد توسعه­ی پایدار. ۴۹

 

۲-۱۰-۳-۱-­ پایداری اکولوژیکی ۴۹

 

۲-۱۰-۳-۲-­پایداری اجتماعی ۵۰

 

۲-۱۰-۳-۳-­ پایداری اقتصادی ۵۰

 

۲-۱۰-۳-۴-­ پایداری محیطی در فرهنگ قرآن ۵۰

 

۲-۱۱-­­­ اصول پیشنهادی شهر-فرهنگ در جهت هویت بخشی ایرانی-اسلامی به مجتمع­های زیستی ۵۱

 

۲-۱۱-۱- جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور. ۵۱

 

۲-۱۱-۲-کانون­کرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری ۵۲

 

۲-۱۱-۳-­ قدسی سازی با تشعشعی نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر با انعکاس این مفاهیم در میدان شعوری         ۵۲

 

۲-۱۱-۴-­ برنامه ­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی. ۵۳

 

۲-۱۱-۵-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی ۵۳

 

۲-۱۱-۶-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور. ۵۴

 

فصل سوم: معرفی محدوده­ مورد مطالعه

 

۳-۱-­ مقدمه. ۵۶

 

۳-۲-­ موقعیت جغرافیایی ۵۶

 

۳-۲-۱-­ موقعیت و وسعت شهرستان خوی. ۵۶

 

۳-۲-۲- موقعیت جغرافیایی شهر خوی ۵۷

 

۳-۲-۳- محدوده­ ­حوزه­  طبیعی شهر. ۵۷

 

۳-۳-­ مطالعات جغرافیای طبیعی محدوده ی مورد مطالعه. ۵۷

 

۳-۳-۱- زمین شناسی منطقه خوی ۵۷

 

۳-۳-۲-وضعیت تکتونیکی و زلزله­خیزی شهر خوی. ۵۸

 

۳-۳-۳- وضعیت توپوگرافی. ۵۸

 

۳-۳-۴-­ مطالعات اقلیمی ۵۹

 

۳-۳-۴-۱-­ دما ۵۹

 

۳-۳-۴-۲-­ بارش. ۵۹

 

۳-۳-۴-۳-­ رطوبت ۶۰

 

۳-۴- مطالعات جغرافیای انسانی محدوده­ مورد مطالعه. ۶۱

 

۳-۴-۱- ویژگی­های اجتماعی جمعیت خوی. ۶۱

 

۳-۴-۱-۱-­ رشد جمعیت در شهر خوی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۰۶۱

 

۳-۴-۱-۲-­ درصد رشد جمعیت خوی در دوره­های مختلف سرشماری. ۶۲

 

۳-۴-۱-۳-­ بعد خانوار. ۶۲

 

۳-۴-۱-۴- وضعیت سواد. ۶۳

 

۳-۴-۱-۵- مهاجرت ۶۴

 

۳-۴-۲- ویژگی­های اقتصای جمعیت شهر خوی. ۶۴

 

۳-۴-۲-۱-­ وضعیت اشتغال در شهر خوی. ۶۴

 

۳-۴-۲-۲-­ نرخ اشتغال مردان و زنان. ۶۵

 

۳-۵-­ ویژگی­های تاریخی و فرهنگی در منطقه­ی خوی. ۶۶

 

۳-۵-۱- سابقه تاریخی. ۶۶

 

۳-۵-۲­ وجه تسمیه ۶۷

 

۳-۶-­ بررسی وضعیت کالبدی شهر خوی ۶۷

 

۳-۶-۱-­ هسته­ی اولیه ۶۷

 

۳-۶-۲-­ بررسی ساخت شهر. ۶۸

 

۳-۶-۳-­ وضعیت توسعه­ی کالبدی شهر و جهات توسعه­ی کالبدی آتی ۷۱

 

۳-۶-۴-­ بررسی بافت شهر ۷۲

 

۳-۷-­ بررسی نحوه پراکندگی کاربری­های شاخص در شهرهای اسلامی ۷۳

 

۳-۷-۱-­ کاربری مذهبی (مسجد) . ۷۳

 

۳-۷-۲-­ کاربری آموزش­عالی (مدرسه) ۷۴

 

۳-۷-۳-­ کاربری­های تجاری (بازار) ۷۵

 

۳-۷-۴-­ کاربری­های فرهنگی-هنری. ۷۶

 

۳-۷-۵­- سیستم محلات شهری. ۷۷

 

۳-۸-­ شخصیت­های فرهنگی-مذهبی مدفون در شهر خوی ۷۸

 

۳-۸-۱-­ شمس­الدین محمد بن علی بن ملک داد تبریزی معروف به “شمس تبریزی” . ۷۸

 

۳-۸-۲- پوریای ولی. ۷۹

 

۳-۸-۳-­ امامزاده سید بهلول (ع) . ۸۰

 

۳-۸-۴-­ امامزاده میرهادی سید کوثری (ع) ۸۱

 

۳-۸-۵-­ امامزاده محمد (ع) ۸۱

 

۳-۹-­ جمع بندی ۸۲

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ ها

 

۴-۱- مقدمه. ۸۵

 

۴-۲- تحلیل ساخت و بافت شهر خوی از منظر ویژگیهای شهر اسلامی. ۸۵

 

۴-۲-۱-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر۸۵

 

۴-۲-۲- کاربری مسجد ۸۶

 

۴-۲-۲- کاربری تجاری (بازار) ۸۸

 

۴-۲-۳- کاربری آموزش عالی ( مدرسه) ۸۹

 

۴-۲-۴-­ محلات شهری. ۹۰

 

۴-۲-۵-کاربری­های فرهنگی-هنری. ۹۱

 

۴-۵-­ اقدامات انجام شده در خصوص تلاش برای هویت بخشی ایرانی-اسلامی به شهر ۹۳

 

۴-۶-­ تحلیل ویژگی­های شهر خوی  از نقطه نظر اصول شش گانه­ی “شهر-فرهنگ”. ۹۴

 

۴-۶-۱-­ جمع­گرایی در اجتماع و تلاش در جهت رواج فرهنگ اجتماع محور. ۹۴

 

۴-۶-۲-­ کانون­گرایی در بافت و ساخت شهر از طریق جایگزاری کاربری­های عمومی در نقاط متراکم مجتمع­های زیستی در جهت ایجاد یک میدان شعوری قوی ۹۵

 

۴-۶-۳-­ قدسی­سازی بار شعوری نقاط کانونی شهر و ایجاد محیط ارزشی در هسته­ی مرکزی شهر ۹۵

 

۴-۶-۴-­ برنامه ­ریزی سیستمی شهر در جهت ایجاد یک کل واحد از بُعد شعوری، کالبدی و اجتماعی ۹۶

 

۴-۶-۵-­ عدم تفکیک “فرد” از “اجتماع”، مسئولیت افراد در قبال سرنوشت جامعه و تشویق به مشارکت عمومی. ۹۶

 

۴-۶-۶-­ حفظ و ترویج آداب و رسوم اجتماعی-عقیدتی که به صورت عمومی برگزار می­شود و لزوم فضاهایی در مراکز زیستی برای انجام این امور ۹۷

 

۴-۷-­ جمع بندی. ۹۷

 

فصل پنجم: آزمون فرضیه، جمع­بندی و نتیجه گیری و ارائه­ پیشنهادات

 

۵-۱-­ مقدمه. ۱۰۰

 

۵-۲-آزمون فرضیه ­ها ۱۰۰

 

۵-۲-۱- فرضیه­ی اول. ۱۰۰

 

۵-۲-۲-­ فرضیه­ی دوم ۱۰۱

 

۵-۳- بحث و نتیجه گیری ۱۰۱

 

۵-۴- ارائه­ پیشنهادات ۱۰۴

 

۵-۴-۱- پیشنهاد اول: طرح پیشنهادی برای اجرایی­کردن شهر-فرهنگ در شهر خوی ۱۰۴

 

۵-۴-۱-۱- جانمایی شهر­–­فرهنگ در مطالعه موردی شهر خوی. ۱۰۴

 

۵-۴-۱-۲- عناصر اصلی میدان. ۱۰۶

 

۵-۴-۱-۲-۱- مسجد­جامع یا مصلای شهر ۱۰۶

 

۵-۴-۱-۲-۲-­ موسسات علمی-آموزشی ۱۰۷

 

۵-۴-۱-۲-۳- حسینیه­ای برای کل شهر. ۱۰۸

 

۵-۴-۱-۲-۴- بازارچه­ی محلی ۱۱۰

 

۵-۴-۱-۲-۵- کاربری­های ورزشی. ۱۱۱

 

۵-۴-۲- پیشنهاد دوم ۱۱۲

 

۵-۴-۳-­ پیشنهاد سوم. ۱۱۳

 

چکیده

 

امروزه از بارزترین مشکلات شهر­سازی معاصر، بحران معنا اعم از اجتماعی و کالبدی در مکان است. پس از دوران پیروزی انقلاب اسلامی، انتظار بروز تغییرات در حوزه­های مختلف فرهنگی، به تدریج وارد عرصه­های کالبدی گردید و تمنای بازیابی هویت بومی ایرانی-اسلامی را بوجود آورد. اما خود شهر اسلامی، بیان جامع و منسجمی ندارد و به شهرهایی اطلاق می­شود که در دوران قبل از مدرن، در سرزمینهای اسلامی شکل گرفته بود. هدف این پروسه، تدوین چارچوب کلی برای برنامه ­ریزی شهر ایرانی-اسلامی است. با تحلیل ماهیت و مکانیسم عملکرد پارامترهای روانشناسی­محیط از نقطه نظر بُعد شعور، و بکارگیری آن در برنامه ­ریزی شهری، می­توان به در آفرینش هویت ایرانی-اسلامی به شهرهای موجود گام برداشت و نیز در ساخت شهرها و شهرک­های جدید برمبنای آن اقدام نمود تا بتوان شهر را به محیطی بدل ساخت که شهروندان با قرارگیری در آن، با ناخودآگاهی خود، مفاهیم معنوی را ادراک نمایند. روش تحقیق با رویکرد کیفی و تحلیلی-تطبیقی می­باشد و در استخراج مفاهیم، از استدلال و استنتاج عقلی و منطقی نیز بهره برده شده­ است. در جمع­آوری داده­ ها، از روش اسنادی بهره برده شد. از روش میدانی نیز به صورت حضور در محیط و مشاهده و اداراک ذهنی در مطالعات روانشناسی­محیط استفاده شد. در تایید و اثبات مباحث، به استنادات قرآنی و مباحث معرفتی تاویل قرآن نیز ارجاع داده شد. با مطالعات روانشناسی­محیط از نقطه نظر عنصر شعور، نگاهی دوباره به شهر اسلامی و ایرانی-اسلامی انداخته شد. بر این اساس، چینش کاربری­های مثبت و ارزشی در مرکز شهر، آگاهانه بوده و از مبانی عمیق عرفانی بهره برده شده است. با بازبینی و بروز رسانی ویژگی­ها و شاخصه­های آن، استفاده از معارف قرآنی و قلمروهای جدید علمی، چارچوبی تحت عنوان اصول ششگانه­ی شهر-فرهنگ تدوین شد که با بهره گرفتن از عامل  انتشار آگاهی در بعد سوم محیط، امکان هویت بخشی ایرانی-اسلامی به یک مجتمع زیستی را امری شدنی جلوه می­دهد. شهر-فرهنگ، با نگرش “شهر به عنوان یک پدیده­ فرهنگی”، در پی ایجاد محیطی است که با انتقال مفاهیم مثبت و معنوی به ناخودآگاهی شهروندان، هم سطح آگاهی را بالا ببرد و هم آنها را از درون، کنترل عقیدتی ­کند. بر این اساس، شهر ایرانی-اسلامی، یک میدان شعوری منطبق بر میدان کالبدی است که مفاهیم قدسی با پالس بالا در آن انعکاس می­یابند. با تدوین اصول و ضرورت های شهر-فرهنگ، و پیاده کردن طرح اجرایی آن در شهر خوی، به نحوه­ی عملیاتی­شدن آن نیز پرداخته شد.

 

 

کلمات کلیدی: شهر ایرانی-اسلامی، هویت شهری، میدان شعوری، انتشارآگاهی، شهر خوی.

 

۱-۱-­ مقدمه

 

اولین فصل پایان ­نامه، به کلیات تحقیق اختصاص می­یابد. در این فصل، ابتدا به بیان مساله­ی تحقیق پرداخته می­شود. موضوعی که در دستور کار قرار دارد و اهمیت و ضرورت پرداختن به این مساله به صورت اجمالی شرح داده می­شود و در ارتباط با مسائل یاد شده، سوالاتی طرح می­شود که با فرضیه­سازی در ادامه­ی روند، در پی پاسخ­گویی به مسائل طرح­شده خواهیم بود. از مهمترین بخش­های این فصل، پرداختن به پیشینه­ی تحقیق و بررسی پژوهش­هایی است که محققان قبلی در زمینه­ موضوعات مربوط به عنوان پایان ­نامه­ی حاضر انجام داده­اند. پس از پرداختن به روش تحقیق در روال حاضر، پرداختن به مسائل و مشکلات عمده در مسیر انجام پژوهش، پایان­بخش مباحث فصل اول خواهد بود.

 

۱-۲-­ بیان مسأله

 

ظهور اسلام در شبه جزیره­ی عربستان در نیمه­ی قرن هفتم میلادی در محیطی عمدتا غیر شهری و زیر سلطه­ی قدرت­های پراکنده­ی قومی و سنت­های رایج زیست کوچندگی به وقوع پیوست (فکوهی،۷۴:۱۳۸۳ و ۷۵). سقوط ساسانیان در سال ۶۴۱ میلادی در نبرد قادسیه قطعی شد (همان، ص ۳۷۱). هنگامی که اسلام امپراتوری­های روم­شرقی و ایران را می­گشاید، شهرنشینی و شهرگرایی در مناطق تحت سلطه­ی این دو امپراتوری کاملا مشهود است و نظام شهری و شبکه­ی سراسری شهرها از عوامل پایه­ای نظام سیاسی دولتهای ساسانی و رومی است (حبیبی، ۳۷:۱۳۸۷). شکل­ گیری شهر و یا هر مجتمع زیستی عمدتا متاثر و منبعث از عوامل متعددی است که یکی از بنیادی­ترین آنها، جهان­بینی و تفکر انسانهایی است که آنرا برای زیستن خویش می­سازند. شهرها و محیط­زیست مسلمین نیز از این قاعده مثتثنی نیست و در فرایند شکل­ گیری آنها تفکر و جهان­بینی توحیدی اسلام تاثیری بنیادین داشته است (نقی زاده، ۶۶:۱۳۸۹).

 

اهمیت اسلام در فرایند شکل­ گیری شهرهای اسلامی از موضوعات بحث برانگیز در مطالعات مربوط به شهرهای اسلامی است (پوراحمد و موسوی، ۳:۱۳۸۹). ایدئولوژی اسلام هم در دگرگونی شهرهای پیشین موثر افتاد و هم موجب برپایی و رشد شهرهای جدید با ساختار کالبدی مخصوص به خود شد (احد نژاد روشتی و همکاران، ۱۲۲:۱۳۹۲). واژه­ی شهر اسلامی در واقع اشاره به شهرهای مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا دارد. شرق­شناسان فرانسوی اولین نویسندگانی بودند که اصطلاح شهر اسلامی را بکار گرفتند و این شهرها را در گروه خاصی دسته­بندی کردند (فلاحت، ۳۵:۱۳۹۰). ولی هنوز بیان جامع و منسجمی از مفهوم آن وجود ندارد (همان، ص ۴۴). شهرنشینی در ایران هم نتیجه­ی تحولات تاریخی دوران اشکانی و ساسانی شکل مشخص به خود گرفت، نقش مهمی در روند تمدن ایران داشته است (رضوی، ۲:۱۳۸۸). گسترش نظامی اسلام از اواخر قرن ۷ میلادی و ورود آن به منطقه­ی خاورمیانه و بویژه ایران و هند، پیوندی میان تمدن اسلامی و تمدن ساسانی بوجود آورد (فکوهی، ۷۵:۱۳۸۳) و به همین دلیل در احداث شهرها در تمدن اسلامی، بی­شک سنت­های بومی و خصلت­های شهرهای پیش از اسلام تاثیرات قابل توجهی بخصوص در سرزمین­های شرقی خلافت اسلامی از خود بجای گذاشته ا­ست (حکیم، ۲۲:۱۳۸۱).

 

از مسائلی که در شهرهای امروزی مورد توجه قرار گرفته، بحران هویت و پایین بودن سطح کیفی زندگی شهروندان است (کاشی و بنیادی، ۴۴:۱۳۹۲). یکی از مهم ترین بحران های جامعه مدرن و نیز جوامع در حال گذار، بحران هویت است. بنابراین بحران هویت به عنوان یکی از مهم ترین بحران های جوامع معاصر به خصوص جوامع جهان سوم شناخته می شود (میرساردو و همکاران، ۷۸:۱۳۸۷). وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ شمسی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در کشور، انتظار بروز تغییرات بنیادینی در بخش­های مختلف فرهنگی را نزد اکثریت فعالان این عرصه ایجاد نموده است. این تغییرات به تدریج وارد عرصه­های کالبدی گردید و تمنای بازیابی هویت بومی و به عبارت دیگر معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی را در میان مردم، حرفه­مندان و مسئولین در سالهای پس از انقلاب به تدریج بوجود آورد (قالیباف، ۱۵۱:۱۳۹۰) و در پی یافتن بنیانهایی شدند تا شهر کنونی را با معیارهایی منتج از فرهنگ و تمدن ایرانی-­اسلامی بازسازی نمایند. چرا که تحولاتی که از دهه­ی ۱۳۰۰ در ایران آغاز شد سبب آغاز و سپس توسعه­ی روند شهرنشینی شد و ضمن گذار از مراحل مختلف بالاخره به مرحله­ی شهرنشینی سریع معاصر رسید. فروپاشی روابط سنتی در جامعه و جایگزینی هرچند ناقص روابط سرمایه­داری از مهمترین عوامل شهرنشینی در دهه­های اخیر بوده است (حسامیان و دیگران، ۱۵:۱۳۷۷). بطور کلی از مهمترین ویژگی بسط روابط سرمایه­داری در ایران آن است که این بسط تحت لوای مدرنیزاسیون صورت گرفته است (همان، ۲۶). دوره­ی پهلوی اول (۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰) منشا کلیه­ی تحولات اقتصادی-اجتماعی قرن حاضر تلقی می­شود. شروع تحولات شهرسازی و شهرنشینی به مفهوم جدی آن نیز تا حدود زیادی مربوط به این دوره است (سعیدی رضوانی،۱۳۷۱، به نقل از آنامراد نژاد، ۷۲:۱۳۹۰). مهمترین تغییرات کالبدی مربوط به پیدایش خیابانها و میادین جدید و تعریض خیابانهای قدیمی بود. تحولی که اساسی­ترین نقش را در دگرگونی سیمای شهر ایفا کرد. الگوی رایج خیابان­کشی در این دوران ایجاد خیابانهای عمود بر هم است (همان، ۷۲). یکی از ویژگی­های مدرنیته، گسست و انقطاع آشکار عصر مدرن با دوران پیش از آن است. در حقیقت شهر در مفهوم جدید خود در دوران مدرن شکل گرفته و پیش از آن عملکرد و شرایط کالبد و محتوای شهر، تفاوتی آشکار داشته است (جابری مقدم، ۵۳:۱۳۸۶).

 

 شهر به عنوان دستاورد حیات جمعی انسان سهم زیادی در روند تکاملی تمدن او داشته است (رضوی، ۲:۱۳۸۸) اما با الگوی وارداتی برنامه ­ریزی شهری، بسیاری از ساختارهای فضایی شهر کهن اسلامی که در سرزمین ایران استقرار یافته بودند دچار دگرگونی شدند (زنگانه و همکاران، ۳۶:۱۳۹۱). معابر شهر سنتی پیاده محور بوده و برای عبور پیاده، چارپایان و گاری با نظم فضایی و سلسله مراتبی خاص خود شکل گرفته بودند و تمدن مدرن با ماشین­آلات بزرگ و تحت عملکرد اقتصاد سرمایه­داری که به فضایی جهت گردش کالا نیاز داشت، احداث خیابان امری لازم بود. در حال حاضر شهرهای سنتی ایرانی با گسترش فیزیکی خود و ادغام ایران در فرایند جهانی­شدن در دوره­ی پهلوی، با چالش­های فراوانی روربه­رو هستند. افزایش جمعیت، مهاجرتهای روستا به شهری، انواع آلودگی ها، کمبود فضای سبز، انباشت ترافیکی و. در حال حاضر مسئولین برای رفع مشکلات شهرها، دنبال بنیانی برای شهرسازی ایرانی-اسلامی هستند. در عصر صفوی گونه­ای متمایز از شهرسازی رایج شد که امروزه برای آن اصولی مترتب ساخته و نظریاتی در خصوص شیوه و فلسفه­ی شهرسازی آن ارائه داده­اند و از آن با عنوان مکتب شهرسازی اصفهان نام می­برند. نمود شهرسازی صفوی در اصفهان از بطن معماری اسلامی بیرون آمده است. شهرسازی اسلامی بنیان مدونی در تمدن اسلامی نیافت و در کل هم در تمدن اسلامی تلاش مستمری که برای ساخت شهرهای جدید وجود داشته باشد ایجاد نشد و متعاقب آن شهرسازی اسلامی هم اصول مدون و اسلوبی خاص به خود نگرفت. بر خلاف شهرسازی، معماری اسلامی از همان دهه­های اولیه مورد امعان نظر قرار گرفته و رشدی بیشتر داشته است و به صورت نمادین با اسلوب معین به طراحی ابنیه پرداخته می­شد. نمادگرایی در معماری اسلامی از شاخصه­های اصلی آن است و در آن پیچیدگی بیشتری دارد و به دلیل موجود نبودن منابع نوشتاری پشتیبان­کننده دارای مشکلات خاص خود است (هیلنبراند، ۵۳:۱۳۷۷). شیخ بهایی و مولانا علی اکبر اصفهانی که شهرسازی در اصفهان و نقش­جهان ساخته و پرداخته­ی آنان است (حبیبی، ۱۳۸۷: ۹۵) در­باره­ی بنیان فلسفی و اصول معماری و شهرسازی در اصفهان منابع نوشتاری بر جای نگذاشته اند. در معماری نمادین نقش­جهان حاکمیت فلسفه و عرفان اسلامی موج می­زند (جابری مقدم، ۲۷۸:۱۳۸۶) و هنوز هم اصول معماری و شهرسازی در مکتب اصفهان به صورت یک راز باقی مانده است. هویت ایرانی با ویژگی اسلامی پیوندی ناگسستنی دارد و با توجه به جمیع مسائل یاد شده، تلاش ما بر این است تا از فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی و با بهره گرفتن از نظریات و مکاتب اجتماعی و شهرسازی­ای که تاکنون مطرح شده ­اند، استفاده کرده و یک چارچوب نظری و عملی برای شهرسازی ایرانی-­اسلامی تدوین نماییم تا بتوانیم در پرتو آن به بازیابی هویت شهرهای کشور پرداخته و در جهت رفع مشکلات شهری گام برداریم. ایده­ی “شهر-­فرهنگ” را در این راستا ارائه خواهیم نمود. شهر-­فرهنگ نگرشی تکاملی به تاریخ شهرنشینی و شهرسازی است که معتقد است شهر در طی دوران مختلف، از شهر-­دژها و شهر-­معبد­های دوران باستان تا دولت-­شهرهای سومری و شهر-قدرت های یونانی و .دوران تکامل خود را طی نموده و نهایی­ترین فرمی که به خود می­گیرد شهر-فرهنگ می­باشد. سعی بر این خواهد بود چارچوب نظری ایده­ی شهر-فرهنگ با اصول کلی انعطاف­پذیر، توان کاربرد در تمامی شهرها در پهنه­ی گسترده­ی سرزمین اسلامی ایران را دارا باشد و قادر باشد هم به سامان­دهی شهرهای آسیب دیده از روند مدرنیزاسیون و تاثیرات امواج بعدی ناشی از آن بپردازد و هم چارچوبی برای ساخت نوشهرها و شهرک­های جدید ارائه نماید. به دلیل گستردگی مبحث، تنها به بخش مربوط به ساماندهی شهرهای موجود پرداخته و بخش مباحث مربوط به نوشهرسازی را به فرصتی دیگر موکول می­نماییم. ایده­ی شهر-فرهنگ مبتنی بر بنیانهای فلسفی نوینی بوده و بر چند مبنای تئوریک استوار است که بیشتر با بازخوانی مفاهیم فلسفی و عرفانی مستتر در فرهنگ ایرانی-اسلامی به دست آمده­اند؛ مفاهیم نوینی که ریشه در تاریخ دارند و با بروز رسانی آنها بر آن خواهیم بود تا در مسیر کاستن از مشکلات شهرنشینی و شهرسازی کشور در حد توان گام برداریم. دور نمای کاری ما در این روال بر این محور استوار است که در شهر ایرانی-اسلامی، برای هویت بخشی اسلامی به شهرها به غیر از اینکه مکانهای عمومی را با اسامی مقدس و مفاهیم والای اسلامی و عرفانی نام­گذاری کنیم می­توانیم اقدامات بنیانی و محکم­تری برای این هدف بکار ببریم و در شهرسازی خود طریقتی برگزینیم که به صورت نمادین بازتابی از مفاهیم مقدس و الهی را داشته باشند.

 

۱-۳-­ سوالات تحقیق

 

۱-۳-۱-­ آیا ایده شهر-فرهنگ می ­تواند شهر ایرانی-اسلامی را پایدار کند؟

 

۱-۳-۲-­ چگونه می­توان ایده شهر-فرهنگ را در شهر ایرانی  (خوی) تقویت کرد؟

 

 ۱-۴-­ پیشینه­ی تحقیق: 

 

بررسی منابع تا حد امکان، نشان می­دهد که تاکنون در خصوص تدوین چارچوبی کلی برای برنامه ­ریزی و شهرسازی اسلامی از سوی نظریه­پردازان و صاحب­نظران ذی­ربط انجام نگرفته است. تحقیقات انجام­شده و نظریات ارائه شده در خصوص شهرنشینی و شهرسازی اسلامی یا ایرانی-­اسلامی صرفا در خصوص وضع این امر در طول دوران اسلامی و در متن تمدن اسلامی است و یا به تحلیل کالبدی و فضایی از شهرهای موجود فعلی در سرزمین های اسلامی پرداخته شده است. منبعی یافته نشد که نشانگر تلاش برای ایجاد و تدوین یک چارچوب نظری و عملی برای ساختن شهری ایرانی-­اسلامی یا برنامه ریزی شهرهای اسلامی در دوره­ی معاصر و منطبق با شرایط جامعه­ی مدرن باشد؛ به گونه­ای که بتواند هم ویژگی اسلامی داشته باشد و هم بتواند به اقتضاعات جامعه­ی مدرن کنونی پاسخ­گو باشد. در هر صورت گزیده­هایی از نتایج تحقیقات انجام شده در خصوص شهر و شهرسازی اسلامی و ایرانی-­اسلامی در ذیل ارائه می­گردد.

 

­ زنگانه و همکاران (۱۳۹۱) در مقاله­ای با عنوان ” بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی” به دنبال شناخت مشخصه­های هویت کالبدی شهرتاریخی و سنتی اسلامی (مسجد، بازار و محله) در شهر ری است و می­نویسند که: این مقاله سعی دارد به الگوی متداول ازعناصر شهر اسلامی دست یافته و کارکرد آنها را تبیین نماید. ایشان با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی در تلاشند تا به این سوال پاسخ دهند که آیا می­توان شهر ری را به لحاظ مشخصه­های کالبدی به عنوان شهری با هویت اسلامی شناخت؟ در پایان به این نتیجه می­رسند که شهر ری در طول تاریخ تحول خود کارکردهای شهر اسلامی را به عنوان مرکز سیاسی، مذهبی و اداری از خود نشان داده است. در زمان کنونی نیز همین کارکردها را با چهره­های امروزین بازتاب میدهد. همچنین نتایج نشان می­دهد که مشخصه­های کالبدی شهر اسلامی در شهر ری قابل بازشناسی هستند و شهر ری در سرزمین ایران هویت یک شهر اسلامی را از نظر عناصر کالبدی داراست و کارکردهای لازم را ارائه می­دهد.

پایان نامه: الگوی هماهنگ دوم اپتیکی و بسامد مجموع پراکندگی از ذرات با شکل دلخواه

دانشگاه آزاد اسلامی

 

واحد تهران شمال

 

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته فیزیک اتمی – مولکولی

 

موضوع:

 

الگوی هماهنگ دوم اپتیکی و بسامد مجموع پراکندگی از ذرات با شکل دلخواه

 

استاد راهنما:

 

دکتر محمد حسین مجلس آرا

 

استاد مشاور:

 

دکتر لاله فرهنگ متین

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

فهرست مطالب:

 

چکیده

 

مقدمه. ۱

 

فصل اوّل: اپتیک غیرخطی

 

مقدمه. ۳

 

تاریخچه. ۳

 

۱-۱- ویژگی‌های محیط خطی. ۴

 

۱-۲- ویژگی‌های محیط غیرخطی ۵

 

۱-۳- قطبیدگی محیط خطی و محیط غیرخطی ۵

 

۱-۴- برآورد ساده‌ای از اندازه کمیت پذیرفتاری. ۱۱

 

۱-۵- تولید هماهنگ دوم ۱۲

 

۱-۶- تولید بسامد مجموع و بسامد تفاضل. ۱۴

 

۱-۷- معادلات ماکسول در محیط‌های غیرخطی ۱۵

 

فصل دوّم: مفهوم پذیرفتاری موثر در اپتیک غیرخطی

 

مقدمه. ۲۰

 

۲-۱- پذیرفتاری غیرخطی ۲۰

 

۲-۲- پذیرفتاری غیرخطی در تولید بسامد مجموع ۲۳

 

۲-۳- پذیرفتاری غیرخطی در تولید هماهنگ دوم. ۲۳

 

۲-۴- پذیرفتاری موثر در پراکندگی اپتیک غیرخطی ۲۴

 

۲-۵- ذرات ریز ۲۸

 

۲-۶- اندیس ذرات همساز. ۳۱

 

۲-۷- پراکندگی. ۳۴

 

۲-۸- ویژگی‌های پراکندگی خودبه‌خودی نور. ۳۵

 

۲-۹- پراکندگی ریلی. ۳۷

 

۲-۱۰- پراکندگی تصحیح شده . ۳۷

 

فصل سوم: نظریه  هماهنگ دوم اپتیکی و جمع فرکانس از ذرات با شکل دلخواه

 

مقدمه . ۴۰

 

۳-۱) مباحث نظری ۴۱

 

۳-۲- پراکندگی از ذرات با شکل دلخواه و سطح‌های ساده ۴۹

 

۳-۳- پراکندگی از ذرات بیضوی. ۵۰

 

فصل چهارم: نتایج عددی

 

نتایج عددی ۵۸

 

نتیجه‌گیری ۶۲

 

پیوست الف) ۶۳

 

پراکندگی اپتیک غیرخطی از ذرات کروی و استوانه‌ای . ۶۳

 

پیوست (ب) . ۶۵

 

ذرات بیضی‌گون ۶۵

 

منابع و مآخذ ۶۶

 

چکیده انگلیسی ۶۷

 

چکیده:

 

مفهوم پذیرفتاری موثر در اپتیک غیرخطی بیان شده است و شدت پراکندگی تصحیح شده در این محیط نشان داده شده است و سپس یک ساختار تئوری برای تولید و پراکندگی هماهنگ دوم اپتیکی و بسامد مجموع نور از سطح ذرات با اشکال مختلف در دامنه‌ی محدودی از ضریب شکست‌های ثابت فراهم شده است. پراکندگی نور را می‌توان برای سطح‌ها همگن و همسانگرد با یک مجموعه متناهی از تابع‌های پراکندگی توصیف کرد قوانین انتخاب با توجه به این تابع‌ها وجود دارد. تابع‌های مربوط به سطوح انطباق‌پذیر بر تصویر آینه‌ای و غیرانطباق‌پذیر بر تصویر آینه‌ای مستقیماً با حجم و سطح در ارتباط هستند. سرانجام توابع صریحی برای ذرات بیضی گون نشان داده شده است و الگوی پراکندگی زاویه‌ای به عنوان تابعی برای جهت‌گیری ذره و یا هنگردی از ذرات نشان داده شده است.

 

مقدمه:

 

پدیده‌های بسیار کاربردی در محیط‌های غیرخطی اپتیکی رخ می‌دهد که از جمله‌ی این پدیده‌ها تولید هماهنگ دوم و فرکانس مجموع است که در این رساله به طور خاص به الگوی پراکندگی این دو پدیده‌ برای اشکال با شکل دلخواه اشاره شده است که برای بیان بهتر این موضوع ابتدا اپتیک غیرخطی به صورت مختصر توضیح داده شده است و از آنجایی که برای بدست آوردن الگوی پراکندگی نیازمند محاسبه شدت هستیم و برای محاسبه شدت پراکندگی نیازمند پذیرفتاری موثر هستیم. بعد از بیان اپتیک غیرخطی پذیرفتاری موثر شرح داده شده است و سپس وارد مسئله اصلی که بیان الگوی پراکندگی است شده‌ایم.

 

فصل اول: اپتیک غیرخطی

 

مقدمه:

 

اگر تمامی پدیده‌های فیزیکی اطراف ما خطی بودند، هم فیزیک خسته کننده بود و هم زندگی بدون مشاهده بسیاری جذابیت‌ها سپری می‌شد. خوشبختانه ما در یک دنیای غیرخطی زندگی می‌کنیم. البته به خاطر داشته باشیم که همان‌طور که خطی بودن فیزیک را جذاب می‌کند غیرخطی بودن نیز فیزیک را زیباتر می‌کند]۱[.

 

 

پدیده‌های اپتیک خطی در محیط خطی رخ می‌دهند و در مقابل آن پدیده‌های اپتیک غیرخطی در محیط غیرخطی رخ می‌دهند اگر ویژگی‌های اصلی این دو محیط به دنبال هم بیان شوند به درک بهتری راجع به محیط غیرخطی خواهیم رسید. به همین علت ما در اینجا پس از بیان تاریخچه توضیح مختصری راجع به این دو محیط می‌دهیم و سپس به صورت تخصصی‌تر وارد مباحث مربوط به اپتیک غیرخطی می‌شویم.

 

تاریخچه

 

اولین بار در سال ۱۹۶۱ میلادی، آزمایشی که فرانکین[۱] و وین ریچ[۲] در دانشگاه میشیگان انجام دادند. نشان داد که اگر نور با طول موج  به بلور کوارتز تابانده شود نوری با طول موج  خارج می‌شود و این آزمایش در واقع تولد اپتیک غیرخطی به حساب می‌آید. در واقع این پدیده مشاهده تولد هماهنگ دوم[۳] است این آزمایش روشی در بدست آوردن تابش‌های همدوس با توان بالا است که در آن می‌توان طول موج کوتاهتر به دست آورد. چشمه‌ی نور معمولی برای چنین آزمایش‌هایی خیلی ضعیف است. در کل میدانی در حدود  یک اثر غیرخطی در محیط القا می‌کند که این میدان متناظر با باریکه‌ای به شدت تقریبی  است. که به همین دلیل برای مشاهده هماهنگ دوم باریکه لیزر به کار می‌رود ]۱[. در کل بیشترین مطالعه روی این موضوع از قرن بیستم و بعد از آن صورت گرفته است.

 

۱-۱- ویژگی های محیط خطی

 

الف) اصل برهم نهی در این محیط صادق است: می‌دانیم نور یک موج الکترومغناطیس است برای اینکه اثرات ترکیب (برهم نهی) را به درستی متوجه شویم باید برایند بردار موج  را در یک نقطه از فضا که در آن دو جابه‌جایی مستقل  و  با هم وجود دارند دقیقاً تعیین کنیم.

 

ما می‌توانیم اصل برهم نهی را به بیان دیگر نیز ذکر کنیم. به این صورت تعریف می‌شود که اگر  و  جوابهای مستقل معادله موج  آنگاه ترکیب خطی  نیز یک جواب معادله است.

 

در واقع از آنجایی که امواج الکترومغناطیس دارای میدان الکتریکی و میدان مغناطیسی می‌باشند برهم نهش این امواج را به صورت زیر نیز می‌توان بیان نمود.

 

ب) فرکانس نور زمانی که به محیط خطی وارد می‌شود، به هنگام خروج از این محیط، تغییر نمی‌کند.

 

ج) در محیط خطی نوری، نور دیگر را تقویت نمی‌کند و باریکه نور در محیط خطی برهم کنش نمی‌کنند.

 

د) هر محیط خطی دارای یک ضریب شکست است که تغییر نمی‌کند و به شدت نور بستگی ندارد و فقط با سرعت نور سازگار است.

 

۲-۱- ویژگی‌های محیط غیرخطی

 

الف) اصل بر هم نهی صادق نیست

 

ب) فرکانس نور زمانی که به یک محیط غیرخطی وارد می‌شود، به هنگام خروج از این محیط تغییر می‌کند.

 

ج) دو باریکه نور در محیط غیرخطی می‌توانند با یکدیگر آمیخته شوند و یکدیگر را تقویت کنند که در این مرحله می‌گوییم اختلاط صورت گرفته است.

 

د) در محیط‌های غیرخطی ضریب شکست تغییر می‌کند و به شدت نور بستگی دارد.

 

۳-۱- قطبیدگی محیط خطی و محیط غیرخطی

 

پدیده‌های غیرخطی در نهایت از ناتوانی دو قطبی‌های محیط اپتیکی برای پاسخ خطی به میدان متناوب‌ Eی وابسته به باریکه نور ناشی می‌شوند هسته‌های اتمی و الکترونهای درونی به ترتیب سنگین‌تر و مقیدتر از آن هستند که به میدان متناوب E در بسامد نور (حدود  تا ) پاسخ دهند. بنابراین الکترونهای بیرونی اتم‌های ماده عمدتاً باعث قطبش محیط اپتیکی توسط میدان Eی باریکه می‌شوند. وقتی نوسان‌های این الکترونها در پاسخ  به میدان کوچک باشند قطبیدگی متناسب با میدان E است، که توضیح این تناوب را کامل بیان می‌کنیم.

 

اعمال میدان در محیط منجر به انتقال کوچک ابر الکترونی نسبت به هسته‌ی آن می‌شود و یک دو قطبی القایی بوجود می‌آورد. گشتاور دو قطبی P ناشی از هر اتم یا مولکول با حاصل ضرب بار جابه‌جا شده q و فاصله موثر بین بارهای مثبت و منفی تعیین می‌شود و یا جهت گشتاور دو قطبی از بار منفی به بار مثبت است بزرگی گشتاور دو قطبی در یک ماده معین بستگی به این دارد که بار تحت تأثیر یک میدان الکتریکی معین تا چه اندازه آسان جابه‌جا شود. آنگاه قطبیدگی P برای این محیط بنا به تعریف عبارت است از مجموع گشتاورهای دو قطبی در واحد حجم:

 

که در آن N تعداد دو قطبی‌ها در واحد حجم و e قدرمطلق بار الکترون است.

 

الکترونها طوری رفتار می‌کنند که انگار نیروهای مقید کننده آنها به هسته‌ها نیروی کشسانی هستند، که با قانون هوک داده می‌شوند، که در آن نیروی باز گرداننده متناسب با جابه‌جایی و در جهت خلاف آن است. هسته‌های سنگین‌تر را می‌توان ساکن گرفت، زیرا این هسته‌ها نمی‌توانند به تغییرات سریع میدان موج الکترومغناطیسی در ناحیه اپتیکی طیف پاسخ دهند. بنابراین می‌توان از الگوی ساده‌ای استفاده کرد که در آن الکترونها با نیروهای فنر گونه به هسته ثابت مقید می‌شوند. اما در میدان الکتریکی متناوب، نوسان‌های واداشته الکترونها مقدار مشخصی انرژی، شامل انرژیی که الکترونها به نوبه خود تابش می‌کنند و انرژی برهم کنش با اتم‌های مجاور که به صورت گرما ظاهر می‌شود، از تابش فرودی می‌گیرند. بنابراین الگویی که برای الکترون‌های نوسان کننده به کار می‌رود یک نوسانگر هماهنگ میرا با نیروی اصطکاکی متناسب با سرعت است.

 

[۱] . Peter Franken

 

[۲] . G. Weinreich

پایان نامه:ارائه روشی برای کشف و انتخاب سرویس های وب در محیط های محاسبات فراگیر بر روی گوشی های هوشمند

 پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی فناوری اطلاعات

 

(طراحی و تولید نرم­ افزار)

 

ارائه روشی برای کشف و انتخاب سرویس های وب در محیط های محاسبات فراگیر بر روی گوشی های هوشمند

 

 

استاد راهنما:

 

دکتر بوشهریان

 

 شهریور ماه ۱۳۹۳

 

 
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)


چکیده
 ارائه روشی برای کشف و انتخاب سرویس های وب در محیط های محاسبات فراگیر بر روی گوشی های هوشمند
 به کوشش
شاهین چادرباف شوشتری
امروزه تعداد زیادی سرویس­های وب در شبکه ­های رایانه­ای عرضه می­شوند، که امکان کشف و کلاسه­بندی آنها به­طور موثر وجود ندارد. این موضوع باعث می­شود، که درخواست­کنندگان سرویس­های وب وقت زیادی را صرف پیدا کردن سرویس وب مورد نظر خود، نمایند. این موضوع در محیط­های محاسبات سیار و به­خصوص بر روی گوشی­های هوشمند، مشکلات و چالش­های مربوط به خود را دارد. در این پژوهش به ارائه روشی برای کشف و کلاسه­بندی سرویس­های وب در محیط­های محاسبات فراگیر و مناسب برای گوشی­های هوشمند پرداخته شده است. روش ارائه شده برای کشف سرویس­های وب، بر پایه کشف سرویس­ها مبتنی بر DNS ارائه شده است. روشی که برای کلاسه­بندی سرویس­های وب ارائه شده است از دو مرحله پردازش متنی و کلاسه­بندی تشکیل­شده است. مرحله کلاسه­بندی با به کارگیری پایگاه­داده­ واژگانی WordNet و eXtended WordNet Domain صورت می­گیرد. برای ارزیابی روش پیشنهای دقت، مدت زمان اجرا و مقدار حافظه مصرفی آن اندازه ­گیری شده است و نتایج حاصل از اندازه ­گیری با روشی دیگری که برای کلاسه­بندی سرویس­ها ارائه شده و مبتنی بر SVM است، مقایسه شده است. همچنین از نتایج حاصل از پژوهش برای پیاده­سازی یک نرم­ افزار اندرویدی برای گوشی­های هوشمند استفاده شده است. این نرم­ افزار سرویس­های وب محیط­هایی که گوشی هوشمند در آن قرار می­گیرد را کشف و کلاسه­بندی می­نماید و این اطلاعات را در اختیار کاربر و سایر نرم­ افزارهای کاربردی که بر روی گوشی هوشمند قرار گرفته­اند، می­گذارد.
واژگان کلیدی: سرویس­ وب، معماری سرویس­گرا، کشف سرویس، کلاسه­بندی سرویس­
 فهرست مطالب
عنوان                                                                                 صفحه
فصل ۱- مقدمه ۹
۱-۱- مقدمه ۹
۱-۲- هدف و انگیزه ۱۰
۱-۳- تعریف مسئله ۱۱
۱-۴- ساختار مطالب پایان ­نامه ۱۲
۱-۵- جمع­بندی و نتیجه گیری ۱۲
فصل ۲- مروری بر ادبیات تحقیق و مبانی نظری ۱۶
۲-۱- سرویسهای وب ۱۶
۲-۱-۱- Simple Object Access Protocol (SOAP) 18
۲-۱-۲- WSDL (Web Service Description Language) 20
۲-۱-۳- UDDI (Universal Description, Discovery and Integration) 22
۲-۱-۴- RESTful (Representational State Transfer) 23
۲-۱-۵- مقایسه SOAP و RESTfull 24
۲-۱-۶- کشف سرویس مبتنی بر DNS 26
۲-۲- جمع­بندی و نتیجه گیری ۲۹
فصل ۳- پیشینه پژوهشی ۳۳
۳-۱- کلاسه­بندی سرویس­ها مبتنی بر داده­کاوی ۳۳
۳-۱-۱- تشکیل بردار خصوصیت­ها ۳۴
۳-۱-۲- اعمال روش­های کلاسه­بندی داده­کاوی ۳۴
۳-۲- استفاده از تکنیک­های یادگیری ماشین ۳۵
۳-۲-۱- نمونه هایی از کارهای پژوهشی پیشین ۳۶
۳-۳- جمع­بندی و نتیجه گیری ۳۸
فصل ۴- ارائه روش پشنهادی ۴۱
۴-۱- کشف سرویس­ها ۴۱
۴-۲- کلاسه­بندی سرویس­ها ۴۳
۴-۲-۱-  Feature Mining 44
۴-۲-۲-  Tokenization 44
۴-۲-۳- Stemming 44
۴-۲-۴-  Stop List 45
۴-۲-۵- معرفی WordNet Ontology 45
۴-۲-۶- معرفی eXtended WordNet Domains 45
۴-۲-۷- روش کلاسه­بندی ارائه شده ۴۶
۴-۳- جمع­بندی و نتیجه گیری ۴۷
فصل ۵- پیاده­سازی ۵۰
۵-۱- مرور کلی پیاده­سازی از دیدگاه مورد استفاده ۵۰
۵-۱-۱- مورد استفاده ثبت دامنه مورد نظر کاربر ۵۱
۵-۱-۲- مورد استفاده مشاهده لیست دامنه­های مورد نظر برنامه ­های کاربردی ۵۲
۵-۱-۳- مورد استفاده مشاهده لیست سرویس­های هر دامنه ۵۳
۵-۱-۴- مورد استفاده ثبت دامنه مورد نظر نرم­ افزار گوشی ۵۴
۵-۱-۵- دریافت لیست سرویسهای مرتبط با یک دامنه توسط نرم­ افزارهای کاربردی ۵۵
۵-۲- ساختار بسته­ها ۵۵
۵-۲-۱- ساختار کلاس­های بسته Activity 57
۵-۲-۲- ساختار کلاس­های بسته­های Broadcast Receiver و Service 59
۵-۲-۳- ساختار کلاس­های بسته Business Component 61
۵-۲-۴- ساختار کلاس­های بسته Classification 62
۵-۲-۶- ساختار کلاس­های بسته Data Source 67
۵-۲-۷- ساختار کلاس­های بسته Discovery 70
۵-۲-۸- ساختار کلاس­های بسته Entity 71
۵-۲-۹- ساختار کلاس­های بسته ServiceDirectory 73
۵-۳- جمع­بندی و نتیجه گیری ۷۴
فصل ۶- ارزیابی روش پیشنهادی ۷۸
۶-۱- مجموعه­داده ۷۸
۶-۲- اجرای روش پیشنهادی ۷۹
۶-۲-۱- بررسی دقت روش پیشنهادی ۸۰
۶-۲-۲- مشخصات محیط اجرا ۸۰
۶-۲-۳- بررسی زمان اجرای روش پیشنهادی ۸۰
۶-۲-۴- میزان حافظه مصرفی روش پیشنهادی ۸۱
۶-۳- اجرای روش مبتنی بر SVM 82
۶-۳-۱- فاز آموزش ۸۳
۶-۳-۲- فاز تست ۸۴
۶-۳-۳- بررسی دقت روش مبتنی بر SVM 84
۶-۳-۴- بررسی زمان اجرای روش مبتنی بر SVM 85
۶-۳-۱- میزان حافظه مصرفی روش مبتنی بر SVM 85
۶-۴- ارزیابی و مقایسه روش پیشنهادی ۸۶
۶-۴-۱- مقایسه دقت ۸۶
۶-۴-۲- مشاهدات متناظر ۸۷
۶-۴-۳- مقایسه زمان اجرا ۸۸
۶-۴-۴- مقایسه حافظه مصرفی ۸۹
۶-۴-۵- تحلیل نتایج ۹۰
۶-۵- جمع­بندی و نتیجه گیری ۹۲
فصل ۷- بحث و نتیجه‌گیری ۹۶
۷-۱- کشف سرویس­ها ۹۶
۷-۲- کلاسه­بندی سرویس­ها ۹۷
۷-۳- جمع­بندی و نتیجه گیری ۹۸
فصل ۸- پیشنهادها و فرصت‌های پژوهشی آینده ۱۰۲
۸-۱- جمع­بندی و نتیجه گیری ۱۰۴
فهرست شکل‌ها
عنوان                                                                                  صفحه
شکل ‏۲‑۱- معماری سرویس­های وب ۱۸
شکل ‏۲‑۲- تفاوت نسخه­های WSDL نسخه ۱٫۱ و نسخه ۲٫۰ ۲۱
شکل ‏۴‑۱- فرآیند کلاسه­بندی سرویس­های وب ۴۳
شکل ‏۵‑۱-نمودار موردهای استفاده ۵۱
شکل ‏۵‑۲- نمای دامنه­های مورد نظر کاربر ۵۲
شکل ‏۵‑۳-نمایی اصلی برنامه ۵۴
شکل ‏۵‑۴- نمودار بسته­ها ۵۶
شکل ‏۵‑۵- نمودار کلاس­های بسته Activity 58
شکل ‏۵‑۶- نمودار کلاس بسته­های Broadcast Receiver و Service 60
شکل ‏۵‑۷- نمودار کلاس بسته Business Component و وابستگی­ها ۶۲
شکل ‏۵‑۸- نمودار کلاس بسته Classification 64
شکل ‏۵‑۹- نمودار کلاس بسته Content Provider 66
شکل ‏۵‑۱۰-نمودار کلاس بسته Data Source 68
شکل ‏۵‑۱۱- کلاس Service 69
شکل ‏۵‑۱۲- نمودار کلاس بسته Discovery و بسته­های وابسته ۷۱
شکل ‏۵‑۱۳- نمودار کلاس بسته Entity 73
شکل ‏۵‑۱۴- نمودار کلاس بسته Directory 74
شکل ‏۶‑۱- بردار نمونه یک سرویس در روش متنی بر SVM 83
شکل ‏۶‑۲- نمودار مقایسه دقت روش­ها ۸۷فهرست جدول‌ها
عنوان                                                                                 صفحه
جدول ‏۳‑۱- جدول مقایسه دقت کلاسه­بندی برای انواع بردارها و روش­ها ۳۵
جدول ‏۶‑۱- بررسی دقت روش پیشنهادی ۸۰
جدول ‏۶‑۲- مشخصات گوشی که به عنوان محیط اجرا استفاده شده ۸۰
جدول ‏۶‑۳- زمانی اجرای روش پیشنهادی ۸۱
جدول ‏۶‑۴- حافظه مصرفی روش پیشنهادی ۸۲
جدول ‏۶‑۵- بررسی دقت روش مبتنی بر SVM 84
جدول ‏۶‑۶- زمانی اجرای روش مبتنی بر SVM 85
جدول ‏۶‑۷- حافظه مصرفی روش مبتنی بر SVM 85
جدول ‏۶‑۸- مقایسه دقت روش­­ها ۸۶
جدول ‏۶‑۹- بازه­های اطمینان مختلف به ازای سطوح اطمینان مختلف برای زمان اجرا ۸۹
جدول ‏۶‑۱۰- بازه­های اطمینان مختلف به ازای سطوح اطمینان مختلف برای حافظه مصرفی ۹۰

 

فصل ۱- مقدمه

 

در این فصل به ارائه مقدمه­ای در مورد موضوع پروژه می پردازیم. در ادامه به بیان انگیزه و هدف تحقیق پرداخته می­شود، و سپس مسئله­ای که با آن مواجه هستیم توضیح داده می­شود. در قسمت آخر نیز ساختار مطالب پایان ­نامه توضیح داده می­شود.

 

 

-۱- مقدمه

 

امروزه در دسترس بودن اینترنت در اکثر مکان­ها یک تجربه روزمره است. از این رو برای کاربران سیار این انتظار ایجاد شده است، که دستگاهی که از آن استفاده می­نمایند، در همه مکان­ها و زمان­ها قادر به پردازش باشد. پیشرفت­های اخیری که در تولید دستگاه­های سیار صورت گرفته به همراه تحولات بسیاری که در فناروی شبکه ­های بی­سیم رخ داده است، فناوری را به سمت محاسبات سیار و دسترسی مداوم و بدون وقفه به داده­ ها و اطلاعات می­برد. اگر چه مشکلاتی که در ارتباطات رخ می­دهد و البته محدودیت­های دستگاه­های سیار یک چالش مهم برای تحقق دسترسی مداوم و بدون وقفه در همه زمان­ها و مکان­ها محسوب می­شود.
معماری سرویس­گرا به عنوان یکی از سبک­های معماری پیشرو در محیط­های محاسبات فراگیر مطرح شده است. معماری سرویس­گرا از قابلیت استفاده مجدد[۱]، اتصال سست[۲]، انعطاف­پذیری در طراحی و قابلیت همکاری[۳] بین سیستم­های ناهمگون[۴]، به صورت موثری پشتیبانی می­نماید. معماری سرویس­گرا دورنمایی از توسعه نرم­فزارهایی در محیط­های محاسبات فراگیر ارائه می­دهد که در آن نرم­ افزارها با به کارگیری قابلیت­های شبکه ­های رایانه­ای بتوانند به طور موثر و به صورت خودکار با یکدیگر وارد تعامل شوند.[۱]

 

۱-۲- هدف و انگیزه

 

با ظهور و تکامل استفاده از شبکه ­های رایانه­ای و اینترنت بر روی گوشی­های هوشمند، دامنه استفاده از گوشی­های هوشمند از کاربرد­هایی که درون گوشی هوشمند تعبیه شده ­اند، فراتر رفته و می­توان کارکردهایی در سطح شبکه ­های رایانه­ای و اینترنت را برای گوشی هوشمند در نظر گرفت. گوشی­های هوشمند برای اینکه بتوانند کارکرد­هایی در سطح شبکه ­های رایانه­ای و اینترنت داشته باشند، این نیازمندی وجود دارند که بتوانند از سرویس­هایی که در اینترنت و شبکه ­های رایانه­ای وجود دارد استفاده نماید. اولین گام برای استفاده­ای موثر از سرویس­هایی که ارائه می­گردند، کشف و انتخاب سرویس مناسب می­باشد. در حال حاضر تعداد زیادی سرویس در شبکه ­های رایانه و اینترنت برای استفاده عرضه می­گردنند. ازدیاد سرویس­های عرضه­شده، می ­تواند مشکل و مانعی بر سر استفاده موثر از سرویس­های وب به وجود آورد. از این رو نیازمند سازوکارهایی برای کشف و کلاسه­بندی سرویس­های وب هستیم، تا استفاده کنندگان از سرویس­های وب بتوانند به ­صورت موثر سرویس وب مورد نظر خود را انتخاب نمایند.

پایان نامه : بررسی تأثیر میدان مغناطیسی بر آبکاری الکتریکی فلزات مغناطیسی

 استاد راهنما

 

دکتر محمد ابراهیم بحرالعلوم

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

چکیده

 

در این تحقیق تأثیر میدان مغناطیسی بر آبکاری الکتریکی فلزات مغناطیسی و غیرمغناطیسی نانوساختاری مورد مطالعه قرارگرفت. برای این منظور ابتدا پوشش­های نانوساختاری نیکل و مس با بهره گرفتن از روش آبکاری الکتریکی ضربانی به­ترتیب بر  ورقه­های مسی و آلومینیومی پوشش داده­شد. به منظور مطالعه­ ترکیب شیمیایی و مورفولوژی سطح، آنالیزهای X-ray diffraction(XRD) و Scanning Electron Microscopy(SEM) مورد استفاده قرار گرفت و نشان داده شد که با بهره گرفتن از روش آبکاری ضربانی می­توان به ساختارهای نانویی مناسب­تری دست پیدا کرد. خواص مغناطیسی پوشش­های نیکل نانوساختاری نیز با بهره گرفتن از تست Vibrating Sample Magnetometry(VSM) تعین شد. نتایج نشان داد که با اعمال میدان مغناطیسی مساحت داخل منحنی پسماند مغناطیسی برای فلز نیکل نانوساختاری افزایش می­یابد و این افرایش در حالت اعمال میدان به صورت موازی با سطح الکترودها بیش­تر از اعمال میدان در حالت عمود بر سطح الکترود است.

 

 

کلمات کلیدی: فلزات نانوساختاری، آبکاری الکتریکی ضربانی، میدان مغناطیسی، ریخت­شناسی پوشش.

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                 صفحه

 

۱- فصل اول ۱

 

۱-۱- مقدمه. ۲

 

۲- فصل دوم. ۶

 

۲-۱- تقسیم بندی مواد از لحاظ خاصیت مغناطیسی ۷

 

۲-۱-۱- مواد پارامغناطیس ۷

 

۲-۱-۲- مواد دیامغناطیس ۸

 

۲-۱-۳- مواد فرومغناطیس ۹

 

۲-۱-۴- مواد پاد فرومغناطیس ۱۰

 

۲-۱-۵- مواد فری مغناطیس ۱۱

 

۲-۲- حلقه پسماند. ۱۲

 

۲-۳- حوزه مغناطیسی ۱۴

 

۲-۳-۱- دیواره حوزه­های مغناطیسی ۱۵

 

۲-۳-۲- حرکت و ضخامت دیواره­های مغناطیسی ۱۶

 

۲-۴- مغناطش در ابعاد کوچک. ۱۷

 

۲-۵- سوپرپارامغناطیس در ذرات کوچک. ۱۹

 

۲-۶- وادارندگی در ذرات تک حوزه. ۲۰

 

۲-۷- مکانیزم­های مؤثر بر وادارندگی مغناطیسی ۲۰

 

 

۲-۸- ناهمسانگردی مغناطیسی ۲۱

 

۲-۸-۱- ناهمسانگردی کریستالی ۲۱

 

۲-۸-۲- ناهمسانگردی تنش ۲۲

 

۲-۸-۳- ناهمسانگردی شکل ۲۴

 

۲-۹- مواد مغناطیسی سخت و نرم. ۲۶

 

۲-۹-۱- مواد مغناطیس سخت. ۲۶

 

۲-۹-۲- مواد مغناطیس نرم. ۲۷

 

۲-۱۰- آبکاری نیکل ۲۸

 

۲-۱۰-۱- تاریخچه آبکاری الکتریکی ۲۸

 

۲-۱۰-۲- مشخصات پوشش نیکل ۲۹

 

۲-۱۰-۳-کاربردهای پوشش نیکل ۳۰

 

۲-۱۰-۴- حمام­های پوشش­دهی نیکل ۳۱

 

۲-۱۱- آبکاری الکتریکی پالسی ۳۳

 

۲-۱۱-۱- انواع شکل های موج های جریان پالسی ۳۴

 

۲-۱۱-۲- مکانیزم. ۳۶

 

۲-۱۱-۳- مزایای روش­های پالسی و پالسی معکوس. ۳۶

 

۲-۱۱-۴- پارامترهای جریان پالسی و پالسی معکوس. ۳۷

 

۲-۱۱-۵- تاثیر جریان پالسی بر روی خواص رسوب ۳۹

 

۲-۱۱-۶- جریان پالسی و چرخه­ی کاری ۴۰

 

۲-۱۱-۷- جریان پالسی و مصرف انرژی ۴۱

 

۲-۱۱-۸- بررسی پارامترهای موثر بر خواص پوشش ۴۱

 

۲-۱۱-۹- انواع جریان (مستقیم، پالسی و معکوس) ۴۱

 

۲-۱۱-۱۰- تأثیر دانسیته جریان ۴۳

 

۲-۱۱-۱۱- مدت زمان پوشش دهی ۴۴

 

۲-۱۱-۱۲- دمای الکترولیت. ۴۵

 

۲-۱۱-۱۳- جنس کاتد. ۴۶

 

۲-۱۱-۱۴- افزودنی ها ۴۶

 

۲-۱۱-۱۴-۱- انواع افزودنی ها ۴۷

 

۲-۱۱-۱۴-۲- افزودنی های آنیونی ۴۸

 

۲-۱۱-۱۴-۳- افزودنی های غیر یونی ۴۸

 

۲-۱۱-۱۴-۴- افزودنی های کاتیونی ۴۹

 

۲-۱۱-۱۴-۵- افزودنی های مورد استفاده در الکترولیز نیکل ۴۹

 

۲-۱۱-۱۵- تأثیر ترکیب شیمیایی حمام. ۵۱

 

۲-۱۱-۱۶- مکانیزم­های لایه نشانی ۵۱

 

۲-۱۲- پوشش­های نانوساختار. ۵۳

 

۲-۱۳- آبکاری الکتریکی در حضور میدان مغناطیسی ۵۴

 

۳- فصل سوم. ۵۷

 

۳-۱- مقدمه. ۵۸

 

۳-۲- تجهیزات و مواد مورد استفاده. ۵۹

 

۳-۲-۱- تجهیزات مورد استفاده. ۵۹

 

۳-۲-۱-۱- کاتد. ۵۹

 

۳-۲-۱-۲- آند. ۶۰

 

۳-۲-۱-۳- پیل آبکاری ۶۰

 

۳-۲-۱-۴- منبع تغذیه تولید جریان پالسی ۶۱

 

۳-۲-۱-۵- مولتی متر دیجیتالی ۶۱

 

۳-۲-۱-۶- اسیلوسکوپ ۶۱

 

۳-۲-۱-۷- pH متر. ۶۲

 

۳-۲-۱-۸- ترازوی دیجیتالی ۶۲

 

۳-۲-۱-۹- همزن مغناطیسی ۶۲

 

۳-۲-۱-۱۰- کنترل کننده دما (temperature controller) 62

 

۳-۲-۱-۱۱- دستگاه خشک کن ۶۳

 

۳-۲-۱-۱۲- وسایل و تجهیزات متالوگرافی ۶۳

 

۳-۲-۱-۱۳- وسایل اولیه آزمایشگاهی ۶۳

 

۳-۲-۲- مواد مورد استفاده. ۶۳

 

۳-۳- آماده سازی ۶۴

 

۳-۳-۱- آند. ۶۵

 

۳-۴- حمام آبکاری و انتخاب شرایط آبکاری پوشش نانوکریستالی نیکل ۶۵

 

۳-۵- نحوه­ی بررسی خواص و ویژگی­های پوشش نانوساختاری نیکل ۶۷

 

۳-۶- حمام آبکاری و انتخاب شرایط آبکاری پوشش نانوکریستالی مس ۶۸

 

۳-۷- نحوه­ی بررسی خواص و ویژگی­های پوشش نانوساختاری مس ۶۹

 

۴- فصل چهارم. ۷۰

 

۴-۱- پوشش­های نانوساختاری نیکل و مس ۷۱

 

۴-۲- بررسی تأثیر میدان مغناطیسی بر ساختار بلوری پوشش­های نانوساختاری نیکل و مس     ۷۳

 

۴-۲-۱- اطلاعات به­دست آمده از طیف XRD پوشش نیکل نانوساختاری در حضور میدان عمود بر سطح الکترودها ۷۳

 

۴-۲-۲- اطلاعات به دست آمده از طیف XRD پوشش نانوساختاری مس ۷۵

 

۴-۳- مورفولوژی پوشش نانوکریستالی ۷۸

 

۴-۳-۱- بررسی و مقایسه­ مورفولوژی پوشش نیکل نانوساختار در غیاب و حضور میدان مغناطیسی   ۷۸

 

۴-۳-۲- بررسی و مقایسه­ مورفولوژی پوشش مس در غیاب و حضور میدان مغناطیسی   ۸۹

 

۴-۳-۳- سختی پوشش­های نانوکریستالی نیکل و مس ۹۳

 

۴-۳-۴- زبری پوشش نانوکریستالی نیکل و مس ۹۶

 

۴-۴- بررسی خاصیت مغناطیسی ۹۸

 

۴-۴-۱- مقدمه. ۹۸

 

۴-۴-۲- اندازه ­گیری خواص مغناطیسی پوشش نیکل نانوساختار در غیاب میدان مغناطیسی   ۹۹

 

۴-۴-۳- اندازه ­گیری خواص پوشش نیکل نانوساختار در حضور میدان مغناطیسی ۱۰۱

 

۵- فصل پنجم ۱۰۵

 

۵-۱- نتیجه گیری ۱۰۶

 

۵-۱-۱- پوشش نانوساختاری نیکل در غیاب و حضور میدان مغناطیسی ۱۰۶

 

۵-۱-۲- پوشش نانوساختاری مس در غیاب و حضور میدان مغناطیسی ۱۰۷

 

۵-۲- پیشهادها ۱۰۸

 

۶- مراجع ۱۰۹

 

۱-۱- مقدمه

 

یکی از روش­های تولید پوشش­های نانوساختاری، روش آبکاری الکتریکی است که ذرات در اثر اعمال جریان الکتریکی در پوشش قرار می­گیرند[۱]. فرآیند آبکاری الکتریکی روشی است که در آن نمونه­ی موردنظر به­وسیله­ی لایه­های چسبیده و نازک از فلز دیگر پوشش داده می­شود تا ظاهر و یا خواص موردنظر آن بهتر شود. این فرآیند که شامل پوشش دادن یک فلز، آلیاژ و یا کامپوزیت بر روی فلزی دیگر با بهره گرفتن از جریان برق است، از بیش از صد سال پیش مورد توجه محققان قرار گرفته است و هدف ایجاد پوششی با ویژگی­های خاص از فلز است. با بهره گرفتن از این روش می­توان لایه­های نازک از مرتبه­ی چند نانومتر هم تولید نمود[۲].

 

     لایه­نشانی یک فلز یا آلیاژ به وسیله­ی جریان الکتریکی در حضور میدان مغناطیسی اعمالی به­عنوان الکترولیز مغناطیسی[۱] (ME) یا لایه­نشانی الکترولیتی مغناطیسی[۲] شناخته می­شود[۳]. در حال حاضر بررسی فصل مشترک بین خواص مغناطیسی مواد و الکتروشیمی یکی از زمینه ­های جذاب مورد مطالعه در علوم بین رشته­ای است و با مطالعه­ اثرات هر یک از این دو موضوع بر دیگری، می­توان به نتایج سودمندی دست یافت. به عنوان مثال در حین فرآیند آبکاری، میدان مغناطیسی می ­تواند برای افزایش نرخ لایه­نشانی گونه­های مغناطیسی و غیرمغناطیسی به­کارگرفته شود[۴]. هنگامی که میدان مغناطیسی به­طور موازی با سطح الکترودها بر یک پیل الکتروشیمیایی وارد می­شود، نیرویی به نام نیروی لورنتس عمود بر چگالی جریان و میدان مغناطیسی بر تمامی ذرات بارداری که در محلول الکترولیت حرکت می­ کنند وارد می­شود و بر خواص لایه­های ساخته­شده اثر می­گذارد. تأثیر نیروی اعمالی بر مواد مختلف متفاوت است و بسته به این­که فلز آبکاری شده مغناطیسی و یا غیرمغناطیسی باشد، نتایج متفاوتی از اعمال میدان می­توان به­دست آورد[۳،۴]. ازجمله ویژگی­های بررسی شده نیز می­توان به ریخت­شناسی سطح، ساختار بلوری و هم­چنین جوانه­زنی در حضور میدان مغناطیسی اشاره­کرد. میدان مغناطیسی خارجی هم­چنین می ­تواند بر فرآیند آبکاری الکتریکی آلیاژها نیز اثرگذار باشد[۶]. به­طور مثال برای آلیاژ نیکل-آهن ترکیب آلیاژ با تغییر چگالی شار مغناطیسی تغییر می­ کند[۷]. هم­چنین ریخت­شناسی، زبری، جهت کریستالوگرافی لایه­های پوشش داده­شده[۷] و خواص مغناطیسی این آلیاژ[۵] نیز تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار می­گیرد. با این وجود ویژگی­های بسیاری از جمله خواص مغناطیسی لایه­های نازک مغناطیسی و غیرمغناطیسی تولیدشده در ابعاد نانویی با بهره گرفتن از این روش هنوز به­طور کامل مشخص نیست که این امر باعث ایجاد انگیزه در محققان و دانشمندان رشته­های فیزیک، شیمی و علم و مهندسی مواد برای مطالعه در این زمینه شده است.

 

     فرآیندهای الکتروشیمیایی به خاطر توانایی قابل توجهشان نسبت به سایر روش­ها از قبیل پوشش­دهی از بخار فیزیکی (PVD) و پوشش­دهی از بخار شیمیایی (CVD) در ایجاد ساختارهای یکنواخت و بدون حفره، برای تولید پوشش مس استفاده می­شوند. در اکثر موارد مشاهده شده است که ریزساختار پوشش­های مس به­راحتی در دمای اتاق تبلور مجدد می­یابند که منجر به ایجاد مشکلات اساسی در ارتباط با خواص الکترونیکی این پوشش­ها می­شود. تولید و ایجاد میدان مغناطیسی می ­تواند یک روش امیدبخش برای کنترل منحصربه­فرد میکروساختار سطح باشد[۸]. با انجام آبکاری در حضور میدان مغناطیسی جریان هیدرودینامیکی مغناطیسی[۳] در محلول الکترولیت به­وسیله­ی برهم­کنش الکترومغناطیسی  که   جریان فارادی و  میدان مغناطیسی است القا می­شود. محققان زیادی به بررسی تأثیر جریان هیدرودینامیکی مغناطیسی بر خواص میکروساختاری سطح پوشش­های مس آبکاری­شده و واکنش الکتروشیمیایی پرداخته­اند که از آن­جمله می­توان به تحقیقات هیندز[۴] و همکاران[۹] اشاره کرد که نشان دادند در حضور میدان مغناطیسی کوچک­تر از ۰٫۵ تسلا تغیر قابل­توجهی چه در ریخت­شناسی سطح و چه در بافت پوشش ایجاد نمی­ شود. هم­چنین با افزایش میدان مغناطیسی تا میزان ۰٫۶ تسلا تأثیر میدان مغناطیسی بر فرآیند آبکاری الکتریکی مستقل از جهت میدان و نحوه­ی قرارگیری الکترود است. با این حال آبکاری الکتریکی مس در حضور میدان مغناطیسی به­طور سیستماتیک بررسی نشده­است که دلیل آن می ­تواند به پذیرفتاری مغناطیسی بسیار کوچک مولی   برگردد. لذا پتانسیل مغناطیسی در یک میدان ثابت)    که c غلظت،  نفوذپذیری مغناطیسی مولی یونی و  نفوذپذیری فضای آزاد است( بسیار کوچک و قابل چشم­پوشی در مقایسه با اثر هیدرودینامیکی مغناطیسی است.

 

     تعدادی تحقیق نیز در مورد تأثیر میدان مغناطیسی بر آبکاری الکتریکی نیکل وجود دارد. بر اساس مطالعات مربوط به  بازتاب الکترون­های تفرق یافته پرانرژی (RHEED) نیکل، آهن و کبالت یانگ[۵] گزارش داد که یک میدان مغناطیسی اعمالی اثر ناچیزی بر جهت اصلی الکترون­ها دارد. اما افزایش در زبری سطح در اثر اعمال میدان عمود بر سطح الکترودها مشاهده شد[۱۰]. بریلاس[۶] و همکاران[۱۱] بیان کردند که اعمال میدان مغناطیسی درحین فرآیند آبکاری الکتریکی نیکل چه به ­صورت موازی و چه عمود بر سطح الکترودها، منجر به افزایش تراکم دانه­های نیکل و رشد با اندازه­ و شکل هندسی منظم­تر می­شود و نتیجه گرفتند که ریخت­شناسی سطح به شدت تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار می­گیرد.

 

     اخیراً باند و همکاران[۱۲] تأثیر میدان مغناطیسی عمود بر رفتار الکتروشیمی مس و نیکل را بررسی کردند. افزایش چگالی جریان حدی با میدان بر اساس افزایش در جریان همرفت ایجاد شده به وسیله­ی جریان هیدرودینامیکی مغناطیسی توضیح داده شد. مشاهده شد که مواد با دانه­های ریزتر در حضور میدان مغناطیسی برای نیکل آبکاری شده ایجاد می­شود که این عامل به افزایش در جریان همرفتی که منجر به افزایش در نرخ لایه­نشانی می­شود نسبت داده­شد.

 

     مطالعات مربوط به تأثیر میدان مغناطیسی بر فرآیندهای الکتروشیمیایی معمولا با میدان موازی با سطح الکترودها انجام می­شود. در این حالت نیروی هیدرودینامیکی مغناطیسی حداکثر است. اگر هدف محدود کردن جریان همرفتی بر اثر نیروی هیدرودینامیکی مغناطیسی و مطالعه­ نیروهای پارامغناطیس و اثرات گرادیان میدان باشد، میدان مغناطیسی به ­صورت عمود بر سطح الکترودها اعمال می­شود.

 

     در این تحقیق با بهره گرفتن از فرآیند آبکاری الکتریکی ضربانی، پوشش نانوساختاری از فلزات نیکل و مس تهیه گردید و خواص ریزساختار، مغناطیسی و ریخت­شناسی این فلزات در دو حالت بدون اعمال میدان مغناطیسی و اعمال میدان حین انجام فرآیند آبکاری الکتریکی ضربانی با یکدیگر مقایسه شد.

 

 

 

۱-۱- تقسیم بندی مواد از لحاظ خاصیت مغناطیسی

 

از لحاظ خواص مغناطیسی و با توجه به چگونگی پاسخ به میدان مغناطیسی، مواد به دسته­های مختلفی تقسیم­بندی می­شوند که در زیر آمده است:

 

الف) مواد پارامغناطیس

 

ب) مواد دیامغناطیس

 

ج)مواد فرومغناطیس

 

د)مواد پادفرومغناطیس

 

ه) مواد فری­مغناطیس

 

۱-۱-۱- مواد پارامغناطیس

 

 در مواد پارامغناطیس، قابلیت مغناطیسی شدن ماده یا همان پذیرفتاری مغناطیسی( ) دارای مقدار مثبت کوچکی است. مقدار  برای این مواد در دمای اتاق بین  تا    می­باشد. در این مواد گشتاور مغناطیسی اجزاء سازنده صفر نیست بلکه طرز قرار گرفتن این اجزاء طوری است که گشتاور مغناطیسی کل ماده صفر می­شود. در حین اعمال میدان مغناطیسی تنها تعدادی از گشتاورهای مغناطیسی با جهت میدان هم­راستا می­شوند. در دماهای معمولی  وابستگی اندکی به شدت میدان اعمال شده دارد. در حوالی صفر مطلق، مواد پارامغناطیس می­توانند به اشباع مغناطیسی برسند[۱۳]. در جدول ۲-۱ پذیرفتاری مغناطیسی تعدادی از مواد پارامغناطیس ذکر گردیده است.

 

جدول ‏۲‑۱ تأثیرپذیری یا پذیرفتاری مغناطیسی تعدادی از مواد پارامغناطیس[۱۳]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ماده	تأثیرپذیری مغناطیسی     (۱۰-۶ emu mol-1Oe-1)
آلومینیوم	۱۶۵
کروم	۱۸۰
سولفات کروم	۱۱۸۰۰
سولفات مس(CuS	۱۲۶۶۰
کلرید کبالت (Co )	۱۴۶۰
سولفات گادولونیوم     (Gd2 )	۵۱۱۲۰۰
اکسیژن ( )	۲۰٫۸

۱-۱-۲- مواد دیامغناطیس

 

در مواد دیامغناطیس  دارای مقدار منفی بوده و اندازه­ آن از مرتبه­ی  است. الکترون­ها به صورت جفت بوده و گشتاور خالص اجزای سازنده­ی این مواد (اتم­ها، مولکول­ها یا یون­ها) صفر است. در این حالت  تقریبا مستقل از دما و شدت میدان اعمال شده به جسم است. علت منفی بودن  در این مواد به این علت است که تغییرات گشتاور مغناطیسی در حضور میدان مغناطیسی خارجی فقط ناشی از قانون لنز است. بر اساس این قانون، نیروی محرکه­ی القایی حاصل از تغییر شار مغناطیسی دارای قطب­هایی است که میدان مغناطیسی القایی حاصل از جریان آن با تغییر شار مغناطیسی اصلی مخالفت می­ کند. بنابراین با افزایش یا کاهش میدان اعمالی سرعت حرکت الکترون­ها به­گونه­ای است که اثر میدان خارجی را تقلیل دهد[۱۳]. در جدول ۲-۲ پذیرفتاری مغناطیسی تعدادی از مواد دیامغناطیس ذکرگردیده است.

 

 جدول ‏۲‑۲: تأثیرپذیری یا پذیرفتاری مغناطیسی تعدادی از مواد دیامغناطیس[۱۴]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ماده	تأثیرپذیری مغناطیسی     (۱۰-۶ emu mol-1Oe-1)
آرگون	-۱۹٫۶
کربنات کلسیم	-۲۸۰
کربن (الماس)	-۳۸٫۲
کربن (گرافیت)	-۵٫۹
مس	-۶٫۰
طلا	-۵٫۴۶
هلیوم	-۲۸
سرب	-۱٫۶۶
جیوه	-۲۳

۱-۱-۳- مواد فرومغناطیس

 

مواد فرومغناطیس حتی در غیاب میدان خارجی سعی در موازی کردن گشتاور مغناطیسی اتم­های مجاور داشته و یک نظم مغناطیسی موسوم به نظم فرومغناطیسی به­وجود می­آورند. این نظم ناشی از نیروهای تبادلی بین اسپین الکترون­های اتم­های مجاور است. در این مواد گشتاور مغناطیسی اجزای سازنده صفر نیست و با اعمال میدان مغناطیسی گشتاورهای مغناطیسی آن­ها در جهت اعمال­شده هم­راستا می­شود. در مواد فرومغناطیس مقدار  عددی مثبت و از مرتبه چند صد تا چند میلیون است.  به دما وابسته است. با افزایش درجه حرارت خواص مغناطیسی ضعیف شده و سرانجام بسته به جنس ماده فرومغناطیسی در یک درجه حرارت معین موسوم به دمای کوری[۱] خواص مغناطیسی از بین رفته و رفتار آن از لحاظ مغناطیسی مشابه رفتار مواد پارامغناطیسی می­شود. از مهم­ترین مواد فرومغناطیس می­توان به آهن، نیکل، کبالت و فلزات قلیایی خاکی اشاره کرد[۱۳].

 

۱-۱-۴- مواد پاد فرومغناطیس

 

در مواد پادفرومغناطیس اجزاء مغناطیسی دارای گشتاور مغناطیسی خالص مثبت هستند ولی این گشتاورها خلاف جهت هم بوده و یکدیگر را خنثی می­ کنند. پادفرومغناطیس­ها در دمایی موسوم به دمای نیل[۲] که آن را با  نشان می­ دهند، در اثر آشفتگی حرارتی رفتار پارامغناطیس دارند. در دماهای پایین­تر از دمای نیل با افزایش دما قابلیت مغناطیسی آن­ها افزایش می­یابد. دمای نیل دمایی است که در آن خواص مغناطیس­زدا در جسم به حداقل رسیده ­اند. در این مواد  عددی مثبت و بین  تا  است.  به طرز خاصی به دما وابسته است. با افزایش دما از صفر مطلق،  به­طور یکنواخت زیاد می­شود.  در دمای نیل به حداکثر مقدار خود می­رسد. با افرایش دما از دمای نیل مقدار  از قانون کوری پیروی کرده و کاهش می­یابد. در این مواد معمولاً دو شبکه فری­مغناطیس وجود دارد به قسمی که گشتاور مغناطیسی حوزه­های متعلق به هرکدام از دو شبکه مزبور پادموازی بوده و اثر مغناطیس هم را از بین می­برند[۱۳].

پایان نامه : بررسی رفتار خستگی کامپوزیت‏ زمینه پلیمری تقویت شده با الیاف شیشه

استاد راهنما:

 

دکتر احد ضابط

 

دکتر سیروس جوادپور

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

چکیده

 

در این پژوهش، کامپوزیت­های زمینه پلیمری (رزین اپوکسی) تقویت شده توسط پارچه بافته شده از الیاف شیشه­ای E-glass به دو روش لایه­گذاری دستی و تزریق رزین به کمک خلأ (VIP) ساخته شدند و رفتار خستگی آن­ها مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل از آزمون کشش، استحکام کششی در نمونه ­های تولید شده به روشVIP (MPa 362) بیشتر از نمونه‏های تولید شده به روش لایه­گذاری دستی (MPa 242) بود. بر اساس نتایج آزمون خستگی کشش-کشش (۱_/۰=R)، عمر خستگی بیشتری برای نمونه ­های VIP مشاهده شد در دامنه تنش MPa67، نمونه ­های VIP، ۱۰^۶×۱۱_/۲ سیکل را تا زمان واماندگی تحمل کردند در حالی که، در دامنه تنش پایین­تر MPa61، نمونه ­های دستی ۱۰^۵×۲۹_/۱ سیکل را تحمل نمودند. تعداد سیکل واماندگی نمونه ­های VIP در تنش خستگی MPa200، برابر با ۱۰^۳×۰_/۵ به دست آمد. اما، همین پارامتر برای نمونه‏های دستی در تنش خستگی پایین­تر MPa150 برابر با ۱۰^۳×۲_/۱ حاصل شد. با توجه به نمودار S-N رسم شده، در تعداد سیکل ثابت ۱۰۰،۰۰۰ دامنه تنش قابل تحمل نمونه دستی حدود MPa60 تخمین زده شد؛ در صورتی دامنه تنش متناظر برای نمونه VIP حدود MPa90 بود. با توجه به تصاویر SEM سطح شکست نمونه ­ها، مکانیزم­های واماندگی غالب برای نمونه ­های ساخته شده به روش لایه‏گذاری دستی تحت بار خستگی به صورت جدایش لایه­ها و بیرون آمدن الیاف مشاهده شد. در حالی که، مکانیزم­های واماندگی برای نمونه ­های ساخته شده به روش VIP، جدایش الیاف از زمینه و ترک خوردن زمینه بود. نتایج حاصل از آنالیز وزن­سنجی حرارتی (TGA)، تنها نشان دهنده وجود اتصال مکانیکی بین الیاف و زمینه بود، که جدایش الیاف از زمینه و بیرون آمدن الیاف مشاهده شده در تصاویر SEM را توجیه می­کرد. بر اساس نتایج حاصل از این آنالیز، درصد وزنی الیاف برابر با ۶۹% و ۵۲% برای نمونه ­های ساخته شده به روش VIP و لایه­گذاری دستی محاسبه شد.

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                        صفحه

 

۱

 

. ۲

 

. ۶

 

. ۷

 

۸

 

. ۱۰

 

. ۱۲

 

. ۱۲

 

. ۱۲

 

. ۱۵

 

. ۱۷

 

. ۱۷

 

. ۱۸

 

. ۱۸

 

. ۱۸

 

. ۲۰

 

. ۲۰

 

. ۲۱

 

. ۲۲

 

. ۲۳

 

. ۲۵

 

. ۲۷

 

. ۲۸

 

. ۳۱

 

. ۳۲

 

. ۳۳

 

. ۳۳

 

. ۳۴

 

. ۳۵

 

. ۳۷

 

. ۳۸

 

. ۳۸

 

. ۴۰

 

. ۴۱

 

. ۴۳

 

۴۳

 

. ۴۴

 

. ۴۵

 

. ۴۶

 

. ۴۸

 

. ۴۸

 

. ۴۹

 

. ۵۰

 

. ۵۱

 

. ۵۶

 

. ۵۸

 

. ۵۹

 

۶۰

 

. ۶۰

 

. ۶۱

 

۶۳

 

. ۶۴

 

. ۶۵

 

. ۶۶

 

۶۷

 

. ۶۹

 

. ۷۰

 

. ۷۱

 

. ۷۲

 

۷۶

 

. ۷۸

 

. ۸۴

 

۹۰

 

۹۲

 

. ۹۷

 

. ۹۷

 

۱۰۲

 

۱۰۷

 

. ۱۱۰

 

. ۱۱۱

 

. ۱۱۳

 

۱۱۴

 

– مقدمه

 

۱-۱- کلیات

 

افزایش تأثیرات منفی انرژی فسیلی بر روی محیط زیست، مانند گرم شدن جهانی و بحران در دسترس بودن انرژی، بسیاری از کشورها را بر آن داشته است که از انرژی­های جایگزین دیگری مانند انرژی خورشید، باد و خورشید-هیدروژن استفاده کنند. این انرژی­ها تجدیدپذیر و دوست­دار محیط زیست هستند، به گونه‏ای که پاسخ­گوی تقاضای روزافزون بشر برای انرژی می­باشند. انرژی باد، سریع­ترین منبع انرژی رو به رشد در جهان، یک منبع انرژی تجدیدپذیر و تمیز است. اکنون کشورهای بسیاری، به خصوص در اروپا، ایالات متحده آمریکا، چین و ملل دیگر، توجه خاصی به این منبع انرژی دارند ]۱[.

 

بر اساس اطلاعات سازمان انرژی­های نو ایران (سانا)،استفاده از انرژی باد در طول سالیان اخیر بیشترین رشد را در مقایسه با سایر انرژی­های نو تجربه کرده است و توربین­های بادی هر روز بهینه­تر و با ظرفیت توان بیشتر به بازار عرضه می­شوند. تاریخچه انرژی بادی یک سیر تکاملی را به استفاده از قطعات سبک و ساده برای به حرکت درآوردن پره­ها بوسیله نیروی بازدارنده[۱] طی کرده است. آسیاب­های بادی که در قدیم مورد استفاده قرار می­گرفتند نخستین نوع توربین­های بادی بودند که به عقیده تمامی کارشناسان نخستین بار توسط ایرانیان به کار گرفته شد ]۲[.

 

با وجود این پیشینه ارزشمند تاریخی و علی‌رغم پتانسیل­های موجود و مناطق مستعد بادخیز کشور، توسعه صنعت باد در ایران با پیشرفت مناسبی روبرو نشده است. در حال حاضر در وزارت نیرو، نصب MW5000 نیروگاه تجدیدپذیر در قانون برنامه پنجم توسعه هدف­گذاری شده است که از این میزان MW4500 آن برای توسعه باد در نظر گرفته شده است و می‌توان گفت در پنج سال آینده قریب به MW4000 بازار برای توسعه بخش خصوصی وجود خواهد داشت. هم اکنون سایت­های بادی بینالود و منجیل، بزرگ­ترین سایت­های بادی کشور محسوب شده که تقریبا MW100 از برق مورد نیاز کشور را تامین می­ کنند، این مقدار سهم ناچیزی از مقدار کل انرژی برق تولید شده در کشور را تشکیل می­دهد ]۲[.

 

اما بر خلاف رویه موجود در داخل کشور، سایر کشورهای جهان به طور گسترده در راستای توسعه صنعت بادی خود گام برداشته­اند و میزان انرژی الکتریکی تولید شده بوسیله باد روز به روز سهم بیشتری از کل انرژی تولیدی جهان را تشکیل می­دهد. به عنوان نمونه­ای از سیاست­گذاری­های کلان در این زمینه می­توان به تصمیم اتحادیه اروپا برای تولید ۲۰% از انرژی خود از منابع پاک تا سال ۲۰۲۰ اشاره کرد. شکل ۱-۱ ظرفیت کلی انرژی بادی تولیدی در جهان را تا سال ۲۰۱۱ را نشان می­دهد ]۲[.

 

شکل ۱-۱- ظرفیت کلی انرژی بادی تولیدی در جهان تا سال ۲۰۱۱ ]۲[.

 

جدول۱-۱ نیز میزان ظرفیت نیروگاه­های بادی نصب شده در کشورهای شاخص استفاده کننده از انرژی باد را نشان می­دهد ]۲[.

 

 

جدول۱-۱- ظرفیت نیروگاه‌های بادی نصب شده در کشورهای پیشرو ]۲[.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نام کشور	مجموع ظرفیت نیروگاه‏های بادی (گیگاوات)
چین	۶۵
ایالات متحده	۴۸
آلمان	۳۰
اسپانیا	۲۳
هند	۱۶
فرانسه	۸

اغلب پره­های توربین، چه کوچک و چه بزرگ، قسمت­های اصلی مشابهی دارند: پره­ها، شفت­ها، چرخ­دنده­ها، ژنراتور، و یک کابل (برخی از توربین­ها ممکن است دارای جعبه دنده نباشند). کلیه این قسمت­ها با هم کار می­ کنند تا انرژی باد را به الکتریسیته تبدیل نمایند. در این بین، پره یکی از مهمترین اجزای توربین­های بادی است که وظیفه آن تولید نیروی لازم برای چرخاندن محور اصلی توربین است. طراحی پره توربین­های بادی یکی از مهم­ترین و اصلی­ترین بخش­های طراحی توربین به شمار می­شود که با توجه به شرایط بسیار متغیر بهره ­برداری و اعمال بارهای شدید بر آن، انتخاب جنس و طراحی سازه­ای آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مواد مورد استفاده در ساخت پره­ها به طور قابل ملاحظه­ای بر روی کارایی و خواص آن­ها، مانند وزن پره، مکانیزم آسیب، و عمر خستگی اثرگذار است. پره­های توربین­های بادی از مواد ناهمسان­گرد ساخته می‏شوند که معمولاً از کامپوزیت­های زمینه پلیمری، در ترکیبی از یک تک پوسته و کامپوزیت ساندویچی تهیه شده‏اند. طراحی­های امروزی عمدتاً بر اساس کامپوزیت­های تقویت شده با الیاف شیشه[۲] (GFRP) صورت می‏گیرد. به طور کلی مواد مورد استفاده در ساخت پره­های توربین بادی بایستی تحمل بارگذاری­های خستگی شدید را در شرایط کاری داشته باشند ]۱[.

 

ساختار کامپوزیتی به عنوان یک نوع خاص از کامپوزیت­های لایه­ای  تلقی می­شود و مقبولیت گسترده­ای به عنوان یک ساختار عالی برای دست­یابی به اجزایی با وزن کم و ساختارهایی با سفتی خمشی[۳] بسیار بالا، استحکام زیاد، و مقاومت کمانشی بسیار زیاد به دست آورده است. این مواد توسط روش قالب­گیری انتقال رزین[۴] (RTM)، RTM به کمک خلاء[۵]، لایه­گذاری دستی و تزریق رزین به کمک خلاء[۶] (VIP) ساخته می‏شوند. تفاوت روش VIP با روش RTM در آن است که در این روش تنها یک سمت از قالب جامد است در صورتی که در روش RTM هر دو سمت جامد هستند. علاوه بر آن، از یک خلأ اعمالی به منظور نیرو محرکه برای انتقال رزین به تقویت­کننده استفاده می­شود ]۳[.

 

در تولید پره‌های توربین بادی کوچک و متوسط معمولاً از روش لایه‌گذاری دستی و در پره بزرگ و حتی متوسط با توجه به اهمیت وزن و استحکام سازه از روش تزریق رزین به کمک خلأ (VIP) استفاده می‌شود. یکی از موضوعاتی که باید در طراحی محصولات مهندسی مورد استفاده قرار گیرد آن است که عمر محصول تولیدی چقدر خواهد بود. عمر در این محصولات به صورت مدت زمانی تعریف می­شود که محصول قادر است تحت بارهای سرویس عمل­کرد مورد انتظار را داشته باشد. عمر یک قطعه می ­تواند به کوتاهی یک بار استفاده تعیین شود، از سوی دیگر در برخی محصولات باید قابلیت تحمل میلیون­ها سیکل در نظر گرفته شود که توربین­های بادی نیز از این دسته­اند. محصولاتی با چنین عمرهای بالایی مستعد برای شکست خستگی هستند.

 

گسترش ابزارهای مورد نیاز جهت تعیین عمر خستگی مواد ساخته شده از کامپوزیت با کندی روبروست، دلیل این امر را باید در ماهیت لایه­ای و غیریکنواخت این مواد جست و جو کرد، به طور مثال اگر در فلزات تنها عامل خرابی را طول ترک تشکیل می­دهد، مواد کامپوزیتی حالت‌های مختلف شکست را از خود بروز می­ دهند که از آن جمله می­توان به ترک خوردن زمینه[۷]، جدایش الیاف از زمینه[۸]، کمانش الیاف، جدایش لایه­ها[۹]، شکست تک­لایه و شکست الیاف اشاره کرد. معمولاً در یک شکست ناشی از خستگی در مواد کامپوزیتی ترکیبی از مکانیزم­های فوق فعال است و این مسأله به خودی خود تحلیل­های خستگی را با چالش­های فراوانی روبرو می­ کند. حال اولین قدم در تحلیل­های خستگی تعیین منحنی S-N به صورت آزمایشگاهی و در قدم بعد شناسایی مکانیزم­های مختلف واماندگی خستگی می­باشد. با مشخص شدن این داده‌ها، مهندسین می‌توانند به تخمین‏های اولیه خستگی جهت ساخت محصول برای صنعت و خریداران کمک نمایند.

پایان نامه:طراحی و ساخت دستگاه عمودی Q-Machine برای تحقیقات در زمینه پلاسمای غباری

 دکتر جعفر محمودی

 

تابستان ۱۳۸۷

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

چکیده

 

یکی از مشکلات اساسی در بررسی های تجربی فیزیک پلاسما ، تولید پلاسمایی است که عاری از آشفتگی باشد و بتوان پارامتر های گوناگون از جمله پایداری، حرکت غبار در پلاسماو. را به خوبی بررسی نمود. در این راستا پروژه ای با عنوان “طراحی و ساخت دستگاه عمودیQ-Machine  برای انجام تحقیقات در زمینه پلاسمای غباری” در دانشگاه قم تعرف گردید.

 

 

طراحی و ساخت Q-Machine را می توان شامل مراحل زیر دانست:

 

• طراحی و ساخت محفضه خلاء شامل:

الف) محفظه اصلی:که از جنس استینلس استیل است و دارای سه قسمت (تحتانی ،میانی و فوقانی)

 

است.کمترین فشاری که سیستم میتواند به آن برسد  torr ^6-10 تا  torr ^8-10 است.

 

ب)   اتصالات:کلیه اتصالات از نوع CF هستند.

 

ج)    پنجره ها: پنجره ها از فلنچ های CF بااتصال مستقیم شیشه به فلز می باشند.

 

• طراحی و ساخت سیستم مولد میدان مغناطیسی شامل:

الف)  سیم پیچ

 

ب)  قرقره نگه دارنده سیم پیچ که شامل طراحی خاص برای سیستم خنک کننده باشد.

 

ج) سیستم خنک کننده برای خنک کردن آب خروجی از مگنت ها

 

پلاسمای تولید شده باید بوسیله یک میدان مغناطیسی T5/0 در طول قسمت میانی محفظه

 

خلاء(که استوانه ای به طولcm190 است) محدود شود

 

 

• طراحی و ساخت کوره فلزات قلیایی که بهتر است این کوره درون محفظه خلاء قرار گیرد.
• نصب صفحه داغ

یک صفحه از جنس تنگستن با دمای ^OK2000 تا ^OK3000 که این حرارت بوسیله بمباران الکترونی ، تابش ، القای الکتریکی و یا اتلاف اهمی می تواند ایجاد شود.در اینجا از روش تابش استفاده شده است.

 

• منبع تغذیه

برای تغذیه ی مگنت ها به منبع تغذیه kw150 با توان تامین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ آمپر نیاز است.

 

• سیستم پخش غبار درون سیستم.

داشتن امکان ورود و پخش غبار درون سیستم برای آزمایش های پلاسمای غباری مورد نیاز است. که ما از سیستم پیزو الکتریک برای این کار استفاده کرده ایم.

 

• نصب و راه اندازی ابزارهای تشخیصی پلاسما

هر یک از بخش های فوق شامل مراحل و بخش های مختلفی است که برخی از آنها انجام شده و برخی دیگر نیز به دلایلی از جمله عدم تامین منابع مالی انجام نشده است. پایان نامه موجود در برگیرنده موارد ۱ و ۲ می باشد. برخی از بخش های دیگر در پایان نامه جناب آقای مهران محمدی آمده است.

 

 

فصل اول

 

مقدمه

 

یکی از مهمترین وجوه  هر  مبحثی در علم فیزیک  و شاید هم مهمترین وجه آن، عینیت بخشیدن به دانسته های تئوریک است. انجام این امر مستلزم شناخت کافی از مبانی نظری یک موضوع و داشتن تجربه کافی در کار کردن با مواد و ابزار های  مختلف است. ساختن دستگاه های مورد استفاده در آزمایشگاه به دلیل دقت زیادی که باید در ساخت آنها به کار برود زحمت بیشتری خواهد داشت.

 

در این راستا پروژه ای با عنوان “طراحی و ساخت دستگاه عمودی Q-Machine  برای تحقیقات در زمینه  پلاسمای غباری ”  تعریف شد.

 

هدف از اجرای این پروژه طراحی و ساخت یکی از ابزار های مولد پلاسما بود که تاکنون در ایران ساخته نشده است. ویژگی منحصر به فرد این سیستم این است که پلاسمای تولید شده در آن بسیار آرام و عاری از آشفتگی های موجود در سایر انواع پلاسما است.

 

پروژه حاضر را می توان در قالب موارد زیر تفکیک کرد:

 

۱-طراحی و ساخت محفظه خلاء با قابلیت رسیدن به خلا torr^7–10 و همچنین دمای حدود ۳۰۰ در جه سلسیوس.

 

۲- طراحی و ساخت سیستم مولد میدان مغناطیسی و منبع تغذیه آن.

 

۳- طراحی و ساخت کوره فلزات قلیایی.

 

مطالعات اولیه به منظور ساخت این سیستم از ابتدای تابستان ۱۳۸۵آعاز شد و پس از حدود ۴ ماه مطالعه مقدماتی کار طراحی و ساخت محفظه خلاء در کنار طراحی سایر قسمت ها با خرید  بخشی از مواد خام مورد نیاز آغاز شد. پس از اینکه طراحی محفظه خلاء انجام شد مرحله بعدی  پیدا کردن کارگاهی برای انجام تراش کاری و جوشکاری با دقت مورد نظر بود،که در نهایت پس از کار کردن با چند کارگاه  موجود در بازار سر انجام تراش کاری و جوشکاری آر گون به یکی از کارگاه های فعال در این بخش سپرده شد.

 

همزمان مطالعه بر روی ساخت سایر قسمت ها ادامه پیدا کرد و کار طراحی و ساخت بخش های مختلف نظیر مگنت ها،طراحی منبع تغذیه مگنت ها و طرح ساخت پنجره های خلاء و سایر قسمت ها ادامه پیدا کرد.

 

مشکلات متعدد موجود  بر سر راه انجام این پروژه باعث شد که مراحل انجام آن به کندی پیش برود. مهمترین این مشکلات را می توان به صورت زیر بیان کرد:

 

۱-عدم تامین به موقع منابع مالی.

 

۲-  نبودن نیروهای متخصص در بازار برای انجام  کار های گوناگونی نظیر تراش کاری، جوشکاری، ریخته گری و.که باید با دقت قابل ملاحظه ای انجام می شد.

 

۳- عدم پایبندی کارگاه مذکور به انجام تعهدات خود در موعد مقرر  که باعث ایجاد وقفه ای طولانی در مراحل انجام کار شد.

 

به هر حال با وجود مشکلات فراوان،کار ساخت بخش های مختلف این سیستم به پایان رسیده است.

 

آنچه در اینجا باید به آن اشاره کنم تلاش بی وقفه و پیگیری های مستمر  جناب آقای دکتر محمودی است که کار اصلی انجام طرح با نظارت مستقیم و کامل ایشان و در مرتبه ای بسیار فراتر از وظایف یک  استاد راهنما به انجام رسیده است. به همین جهت برخود لازم می دانم که از راهنمایی های دلسوزانه و محبت های پدرانه ایشان تشکر و قدردانی نمایم.

 

ذکر این نکته لازم است که تمامی بخش های این پروژه به صورت مشترک و گروهی انجام شده است و ارائه پایان نامه موجود صرفاً به جهت رعایت  مقررات آموزشی دانشگاه صورت می گیرد.

 

از زحمات دوست و همکار عزیزم جناب آقای مهران محمدی که در تمامی مراحل طراحی و ساخت حضور ی مستمر داشته اند، صمیمانه تشکر می کنم.

 

همچنین از زحمات آقای احمد سالارالهی که در بخش هایی از این کار ما را یاری نموده اند  قدردانی می نمایم.

 

از دوستان خوبم آقایان حمیدرضا صفری و جواد کاظمی و کلیه دوستانی که در ساخت مگنت ها ما را یاری نموده اند صمیمانه تشکر می نمایم.

 

از جناب آقای صفری، مسئول محترم کارگاه تراش دانشگاه قم،که در انجام امور تراش کاری  ما را یاری نموده اند، سپاسگزاری می نمایم.

 

در پایان لازم است از مسئولین و کارکنان بخش های مختلف دانشگاه قم از جمله آزمایشگاه فیزیک،کارگاه عمرانی، ادراه حراست،اداره آموزش، واحد نقلیه و کلیه عزیزانی که در انجام این پروژه ما را یاری نموده اند تشکر و قدر دانی نمایم

 

فصل  دوم

 

اختراع Q-Machine  و تئوری اساسی آن

 

بخش اول

 

اختراع Q-Machine

 

۲-۱ مقدمه

 

در اواخر سال ۱۹۵۰ توسعه فعالیتهای تحقیقاتی  در زمینه پلاسمای تمام یو نیزه بوسیله سه عامل محدود شده بود:

 

۱- عدم اطلاعات کافی در باره حالتهای پلاسما

 

۲- عدم توسعه روش های تشخیصی

 

۳- پیچیده بودن ابزارهای تولید پلاسما

 

مشکل اول تنها با گذشت زمان قابل حل بود. مشکل دوم با توسعه ساخت لیزر های پر توان برای پراکندگی تامسون و مشکل آخر بوسیله یک منبع جدید تولید پلاسما.

 

تا آن زمان اغلب منبع های تولید پلاسما بر اساس به دام اندازی مغناطیسی پلاسمای داغ طراحی  شده بود. پلاسمای تولید شده در این ابزارها از پایداری لازم برای مطالعات بنیادی برخوردار نبود.

 

ساخت این ابزارها بسیار پرهزینه و پلاسمای تولیدی بیشتر به صورت پالسی بود تا پایدار و نیز به دلیل وجود الکترون های پر انرژی استفاده از پرو بهای فلزی غیر ممکن بود.

 

نیاز به یک پلاسمای با دمای پایین و حالت پایدار با یونیزاسیون بسیار بالا و قابلیت دسترسی آسان، ذهن فیزیکدانان  پلاسما را به خود مشغول کرده بود.

 

در سال ۱۹۵۶ Dreicer نظریه تولید پلاسمای تمام یونیزه از طریق برخورد جریانی از اتم های قلیایی بر سطح صفحه ای داغ از جنس تنگستن را مطرح نمود.

 

این ایده در آن زمان توسعه چندانی پیدا نکرد. اما در سال ۱۹۶۰ دو گروه مستقل یکی به رهبری Rynn و D’Angelo در دانشگاه پرینستون و دیگری به رهبری Knechtli  و Wada در آزمایشگاه تحقیقاتی Hughes موفق به ساخت Q-Machine شدند.[۱]

 

پیشوند Q از کلمه Quiescent که به معنای آرام وخاموش است توسط گروه پرینستون انتخاب شد،که دلیل آن تولید پلاسمای حرارتی آرام و فاقد ناپایداری های نوسانی بود.

 

پس از طراحی و ساخت Iowa Q-machine1 تحقیقات برای توسعه و رفع عیوب سیستم توسط گروه سازنده ادامه پیدا کرد و منجر به تولید دو نمونه دیگر از این سیستم شد.که اطلاعات موجود درباره طراحی آنها بسیار محدود است. اما آنچه از نوشته های موجود بر می آید آنست که آنها در آخرین نمونه موسوم به Iowa Q-machine3  که در سال ۱۹۹۸ ارائه کرده اند موارد زیر را انجام داده اند:

 

۱- طراحی جدید سیستم ریختن dust به سیستم.

 

۲- قابلیت تبدیل شدن به سیستمی با دو صفحه داغ.

 

۳- مگنت با هسته خنک شونده که اطمینان خوبی برای کار با سیستم به ما می دهد.

 

۴- سیستم خلاء پنوماتیک.

 

۵- یک پروب با قابلیت حرکت برای اندازه گیری های محوری.

 

اکنون شرح جامعی از نحوه تولید پلاسما به این روش بیان می شود.

 

۲-۲ توصیف کلی Q-Machine

 

یونها در دستگاه Q-Machine به وسیله تماس یون ساز یا به عبارتی جدا شدن یک الکترون از هر اتم در برخورد با صفحه فلزی بسیار داغ تولید می شوند.

 

این فرایند در سال ۱۹۲۵ توسط  Langmuir وKingdon  کشف شد. آنها متوجه شدند که ضریب یونیزاسیون در این فرایند تقریبا ۱۰۰% است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که تابع کار صفحه فلزی از پتانسیل یونیزاسیون اتم بیشتر باشد.

 

از جدول تناوبی عناصر می توان این نکته را دریافت که فلزات قلیایی کمترین پتانسیل یونیزاسیون و بیشترین ضریب یو نیزه شدن را دارند. البته اتم های قلیایی در دمای اتاق یو نیزه نخواهند شد و جذب سطحی آنها توسط فلز باعث کاهش تابع کار فلز خواهد شد.

 

برای یک سطح فلزی تمیز، حرارتی در حدود  C^◦۹۰۰ مورد نیاز است تا یونیزاسیون شروع شود. اما میزان یو نیزه شدن اتم ها خیلی بالا نخواهد بود. برای تولید پلاسما، باید دما را تا حدود C^◦۲۰۰۰ بالا ببریم. در این دما سطح فلزی، الکترون های ناشی از گسیل گرما یو نی آزاد می کند.

 

صفحه فلزی می تواند از جنس تنگستن یا تانتالیوم  باشد.

 

ساخت دستگاه Q-Machine تاثیر به سزایی در مطالعه مبدل های گرمایونی داشت. این وسیله می توانست ایده ی خوبی برای تولید مستقیم الکتریسیته از گرما باشد. این کار می تواند به وسیله یک زوج صفحه که در نزدیکی هم قرار دارند صورت گیرد. یکی از آنها باید داغ و دیگری سرد باشد.گسیل گرما یو نی از صفحه داغ به طرف صفحه سرد در صورتی که آنها به یک مدار خارجی متصل باشند، عامل ایجاد جریان می گردد.

 

اگر چه در Q-Machine اغلب از دو صفحه و بمباران آنها توسط اتم های قلیایی استفاده        می شود، اما تفاوتهای زیادی بین این سیستم و مبدل گرما یونی وجود دارد.

 

دو گروهی که بر روی ساخت Q-Machine کار کردند دو نوع سیستم متفاوت طراحی کردند.

 

طراحی صورت گرفته توسط گروه پرینستون (شکل ۲-۱)، که بر روی مطالعه محصور سازی پلاسما متمرکز شده بودند، بر اساس برخورد باریکه ای از اتم ها بر سطح یک یا دو صفحه داغ، شکل گرفته بود.

 

شکل۲-۱  طرح اولیه ساخته شده توسط گرو پرینستون-  [۱]

 

این اختراع توسط W.Hooke  پیشنهاد شد. در این سیستم با خنک سازی مناسب دیواره ها فشار  بخار سدیم تا torr^7–10 (T<0^oC) کاهش می یابد.

 

چگالی یونها از cm^-310⁹ تا cm^-3 10¹² است،که به یونیزاسیون ۲۵% تا ۹۹%  منجر خواهد شد.

 

در این سیستم میانگین مسافت آزاد برای یون – اتم بیش از ۱متر و حتی برای الکترون – اتم بیش از این می باشد. دمای الکترونها و یونها قابل مقایسه با هم است اما لزوما با دمای صفحه یکسان نخواهد بود.

پایان نامه : تاثیر اصلاح کننده بر خواص ترشوندگی پوشش­های رسوب الکتریکی نیکل

دکتر کیوان رئیسی

 

دکتر فخرالدین اشرفی­زاده 

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                   صفحه

 

فهرست مطالب هشت

 

چکیده ۱

 

فصل اول: مقدمه

 

فصل دوم: مروری بر منابع

 

۲-۱ معرفی و تاریخچه. ۴

 

۲-۲ ترشوندگی سطوح جامد و اهمیت آن. ۵

 

۲-۳ پارامترهای آبگریزی ۶

 

۲-۳-۱ زاویه تماس ظاهری ۶

 

۲-۳-۲ پسماند زاویه تماس. ۷

 

۲-۳-۳ زاویه لغزش ۷

 

۲-۴ مدل‌های ترشوندگی ۸

 

۲-۴-۱ مدل یانگ ۸

 

۲-۴-۲ مدل ونزل ۸

 

۲-۴-۳ مدل کاسی باکستر ۹

 

۲-۴-۴ حالت شبه پایدار کاسی ۱۰

 

۲-۴-۵ انتقال بین حالت ونزل و کاسی ۱۰

 

۲-۵ سطوح فوق آبگریز مصنوعی ۱۰

 

۲-۶ روش­های تهیه سطوح فوق آبگریز مصنوعی ۱۱

 

۲-۶-۱ زبر کردن مواد دارای سطح انرژی کم. ۱۱

 

۲-۶-۲ ایجاد زیرلایه زبر و اصلاح کردن آن با مواد با انرژی سطحی کم ۱۲

 

۲-۷ رفتار خوردگی پوشش­های فلزی فوق­آبگریز ۱۵

 

۲-۸ رسوب­دهی الکتریکی نیکل. ۱۷

 

۲-۹ کاربرد پوشش­های نیکل و آلیاژهای آن ۱۸

 

۲-۹-۱ کاربرد­های تزئینی. ۱۸

 

۲-۹-۲ کاربردهای عاملی ۱۸            

 

۲-۹-۳ کاربردهای الکتروفورمینگ. ۱۸

 

۲-۱۰ پوشش­دهی الکتریکی. ۱۹

 

۲-۱۱ محلول­های پوشش­دهی نیکل ۱۹

 

۲-۱۱-۱ محلول­های واتز ۱۹            

 

۲-۱۱-۲ محلول­های سولفامات. ۲۰

 

۲-۱۱-۳ محلول­های کلرید. ۲۰

 

۲-۱۱-۴ محلول­های سولفاته ۲۱

 

۲-۱۲ رسوب الکترولیتی فلز ۲۱

 

۲-۱۲-۱ رسوب­دهی الکتریکی با جریان مستقیم. ۲۱

 

۲-۱۲-۲ پوشش­دهی پالسی. ۲۱

 

۲-۱۲-۳ رسوب­دهی فلز القا شده با لیزر ۲۱

 

۲-۱۳ مکانیسم رسوب­دهی الکتریکی نیکل ۲۲

 

۲-۱۴ تاثیر پارامترهای الکتروشیمیایی بر خواص رسوبات الکتریکی ۲۳

 

۲-۱۴-۱ افزودنی­های حمام­های رسوب­دهی الکتریکی. ۲۴

 

۲-۱۴-۲ اثرات سطح زیرلایه. ۲۶

 

۲-۱۴-۳ پارامترهای موثر دیگر روی مورفولوژی رسوبات الکتریکی. ۲۷

 

۲-۱۵ رفتار الکتروشیمی و خوردگی نیکل ۲۷

 

۲-۱۶ جمع بندی ۳۴

 

فصل سوم: مواد و روش­ها

 

۳-۱ زیرلایه مورد استفاده. ۳۵

 

۳-۲ آماده­سازی سطح نمونه. ۳۵

 

۳-۳ حمام پوشش­دهی ۳۶

 

۳-۴ عملیات پوشش­دهی ۳۶

 

۳-۵ مطالعات مورفولوژی. ۳۶

 

۳-۶ اندازه ­گیری ضخامت پوشش ۳۷

 

۳-۷ بررسی توپوگرافی. ۳۷

 

۳-۸ مطالعات بافت پوشش­های ایجاد شده. ۳۷

 

۳-۹ اندازه گیری زاویه تماس پوشش­ها با آب. ۳۷

 

۳-۱۰ مطالعات الکتروشیمیایی ۳۷

 

۳-۱۱ مطالعات خوردگی الکتروشیمیایی. ۳۸

 

۳-۱۱-۱ پلاریزاسیون پتانسیودینامیک ۳۸

 

۳-۱۱-۲ طیف­سنجی امپدانس الکتروشیمیایی ۳۸

 

فصل چهارم: بحث و تحلیل یافته­ها

 

۴-۱ اثرات الکتروشیمیایی آمونیوم کلرید بر مکانیسم رسوب­دهی الکتریکی نیکل. ۳۹

 

۴-۱-۱ آزمون ولتامتری چرخه‌ای. ۴۰

 

۴-۱-۲ آزمون طیف سنجی امپدانس الکتروشیمیایی. ۴۱

 

۴-۲ تأثیر غلظت آمونیوم کلرید روی مورفولوژی پوشش‌ها. ۴۳

 

۴-۳ اثر آمونیوم کلرید روی بافت نسبی پوشش­ها. ۴۷

 

۴-۴ رفتار ترشوندگی پوشش­های نیکل تهیه شده از حمام حاوی آمونیوم کلرید. ۴۸

 

۴-۵ مقاومت به خوردگی پوشش­های نیکل تهیه شده از حمام­های پوشش­دهی حاوی آمونیوم کلرید. ۵۰

 

۴-۵-۱ پلاریزاسیون پتانسیودینامیک ۵۰

 

۴-۶ طیف­سنجی امپدانس الکتروشیمیایی. ۵۲

 

۴-۷ عملکرد طولانی مدت پوشش­های نیکل حاصل از حمام حاوی آمونیوم کلرید در محلول خورنده. ۵۵

 

۴-۸ تأثیر غلظت آمونیوم کلرید روی مورفولوژی پوشش‌های نیکل ۶۰

 

۴-۹ رفتار ترشوندگی پوشش­های نیکل تهیه شده از حمام حاوی اتیلن­دی­آمونیوم دی­کلرید ۶۲

 

۴-۱۰ رفتار خوردگی پوشش نیکل رسوب داده شده از حمام پوشش­دهی حاوی اتیلن­دی­آمونیوم دی­کلرید ۶۳

 

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

 

۵-۱ نتیجه گیری ۶۷

 

۵-۲ پیشنهادات ۶۸

 

منابع و مراجع. ۶۹

 

چکیده

 

پوشش­های نیکل از حمام­های کلریدی حاوی مقادیر مختلف آمونیوم کلرید با روش رسوب­دهی الکتریکی دو مرحله­ای و بدون وقفه تهیه شدند. مورفولوژی، توپوگرافی و بافت پوشش­ها به ترتیب با بهره گرفتن از میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)، پروفیلومتر کانفوکال و پراش­سنج اشعه ایکس (XRD) مطالعه شدند. تصاویر SEM نشان داد که پوشش حاصل از حمام پوشش­دهی فاقدآمونیوم کلرید دارای ساختار­های میکرو مخروطی هستند. افزودن آمونیوم کلرید به حمام پوشش­دهی باعث تشکیل ساختار­های مخروطی متقارن­تر، تیز تر و ظریف­تری شد و همچنین در حضور g. L^-1 200 آمونیوم کلرید، ساختار میکرو- نانو مخروطی یکنواخت­تری به دست آمد. تشکیل ساختار­های میکرو- نانو مخروطی شکل به وسیله تئوری “رشد توسط نابجایی­های پیچی” تحلیل شد. آنالیز XRD نشان داد که آمونیوم کلرید سبب تغییر جهت­گیری مرجح صفحات کریستالی پوشش از (۲۲۰) به (۱۱۱) می­شود. نقش آمونیوم کلرید با روش­های ولتامتری چرخه­ای و طیف­سنجی امپدانس الکتروشیمیایی مطالعه شد. نتایج نشان داد که آمونیوم کلرید با تشکیل کمپلکس­های نیکل- آمونیاک باعث افزایش مقاومت انتقال بار در فرایند رسوب­دهی الکتریکی نیکل می­شود و بنابراین از جوانه­زنی رسوبات نیکل ممانعت می­ کند. ترشوندگی پوشش­های نیکل با اندازه ­گیری زاویه تماس آن­ها با آب بررسی شد و مشاهده شد که پوشش­های تازه تهیه شده رفتار فوق­آبدوست دارند و با نگهداری آن­ها در هوا، زاویه تماس به طور تدریجی افزایش می­یابد و نهایتا بعد از ۲ هفته نگهداری در هوا، پوشش­ها فوق­آبگریز می­شوند. افزایش زاویه تماس در طول مدت نگهداری در هوا به جذب مواد آلی روی سطح پوشش­ها نسبت داده شد. زبری متوسط پوشش تهیه شده از حمام حاوی g. L^-1 200 آمونیوم کلرید بیشتر از پوشش­های دیگر بود، بنابراین طبق مدل ونزل این پوشش فوق­آبگریز تر از پوشش­های دیگر شد. مقاومت به خوردگی پوشش­ها با آزمون طیف­سنجی امپدانس الکتروشیمیایی به صورت غوطه­وری مدت­دار در محلول ۵/۳%  وزنی سدیم کلرید بررسی شد. نتایج نشان داد که خاصیت فوق­آبگریزی باعث افزایش به طور میانگین ۱۲ برابری مقاومت پلاریزاسیون پوشش­ها می­شود. با افزایش زمان غوطه­وری مقاومت پلاریزاسیون به طور تدریجی کاهش یافت که ناشی از کاهش خاصیت آبگریزی بود. بعد از حذف خاصیت آبگریزی، مقاومت پلاریزاسیون تمامی پوشش­ها شروع به افزایش چشمگیری کرد. این افزایش ناشی از تشکیل فیلم رویین در سطح پوشش­ها در اثر خوردگی در محلول خورنده بود. برای مطالعه دقیق­تر اثر اصلاح کننده کریستال، پوشش­های نیکل در حضور افزودنی دیگری با نام اتیلن­دی­آمونیوم دی­کلرید با فرایند رسوب­دهی الکتریکی دو مرحله­ای تهیه شدند. تصاویر SEM نشان داد که پوشش­های نیکل حاصل، فاقد ساختار میکرو- نانو مخروطی مطلوب می­باشند. زبری پوشش­های تهیه شده کمتر از پوشش­های تهیه شده از حمام­های آمونیوم کلریدی بود، بنابراین با نگهداری در هوا پوشش­ها صرفاً آبگریز شدند. بررسی مقاومت به خوردگی این پوشش­ها نشان داد که خاصیت آبگریزی برخلاف فوق­آبگریزی اثر چندانی روی مقاومت به خوردگی ندارد. مقاومت پلاریزاسیون این پوشش­ها نیز با افزایش زمان غوطه­وری افزایش یافت اما میزان افزایش آن کمتر از میزان مشاهده شده در پوشش­های حاصل از حمام آمونیوم کلرید بود. نتایج شبیه­سازی داده­های امپدانس نشان داد که تجمع محصولات خوردگی و پلاگ شدن سطح باعث بهبود مقاومت به خوردگی شده است.

 

 

کلمات کلیدی: فوق­آبگریزی، نیکل، رسوب­دهی الکتریکی، آمونیوم کلرید، اتیلن­دی­آمونیوم دی­کلرید.

 

۱٫      فصل اول
مقدمه

 

امروزه سطوح فوق­آبگریز با زاویه تماس بزرگ با آب (بزرگتر از °۱۵۰) به علت ویژگی­های منحصر به فردشان همچون خواص دفع آب، ضد رسوب، مقاومت بالا به خوردگی و خودتمیز شوندگی علاقه روز افزونی را به خود جلب کرده­اند. محققان تلاش کرده­اند که ویژگی­های سطوح طبیعی با خاصیت آب­گریزی را تقلید کنند که از جمله این سطوح، برگ نیلوفر آبی[۱] است. لازمه فوق آب­گریز بودن یک سطح، انرژی سطحی پایین و پیروی از الگوی زبری خاص در ابعاد میکرو و نانومتر است. دو مدل مشهور برای توصیف ترشوندگی سطوح، مدل ونزل[۲] و مدل کاسی- باکستر[۳] است. روش­های متنوعی برای ایجاد زبری و تولید سطوح­ فوق­آبگریز بکار رفته است که از جمله می­توان به اچ­کردن پلاسما، لیتوگرافی، اکسیداسیون آندی، سل ژل و رسوب­دهی الکتریکی اشاره نمود. اغلب روش­های مذکور پرهزینه هستند و به دلیل عملیات شیمیایی دشوار و فرایندهای چند مرحله­ای پیچیده به سادگی قابل استفاده در مقیاس­های صنعتی نمی باشند. در مقابل رسوب­دهی الکتریکی مزایایی نظیر آسان بودن، هزینه کم و شرایط کاری قابل کنترل برای تولید انبوه دارد. در سال­های اخیر، تحقیقات وسیعی روی ساخت سطوح فوق­آبگریز فلزی به روش رسوب­دهی الکتریکی صورت گرفته است. محققین مشاهده کردند که برای فوق­آبگریز شدن پوشش، مورفولوژی پوشش باید به صورت ساختار سلسله مراتبی میکرو- نانو باشد. همچنین مشخص شد که مورفولوژی سطوح به شدت به شرایط پوشش­دهی از جمله چگالی جریان، مدت زمان الکترولیز، pH ، دما و ترکیب حمام پوشش­دهی بستگی دارد. برای ایجاد ساختار سلسله مراتبی مناسب به افزودن ترکیبات معینی به حمام پوشش­دهی نیاز است که این افزودنی­ها، اصلاح کننده کریستال نامیده می­شود. برای تهیه پوشش­های نیکل با مورفولوژی سلسله مراتبی اغلب از اتیلن­دی­آمونیوم دی­کلرید و به ندرت از آمونیوم کلرید استفاده شده است. تحقیقات انجام شده روی اثر اتیلن­دی­آمونیوم دی­کلرید نشان می­دهد که غلظت افزودنی روی مورفولوژی پوشش تاثیر قابل ملاحظه­ای دارد. مکانیسم افزودنی­های مذکور در فرایند رسوب­دهی الکتریکی مشخص نشده است و در تعداد کمی از تحقیقات تئوری­های رشد برای تشکیل ساختارهای سلسله مراتبی پیشنهاد شده است. انرژی سطحی کم پارامتر مهم دیگر برای ایجاد خاصیت فوق­آبگریزی است. عموماً سطوح فلزی با انرژی سطحی بالا به طور ذاتی آب دوست می­باشند، بنابراین برای ایجاد خاصیت فوق­آبگریزی روی فلزات نیاز به اصلاح سطح با مواد دارای انرژی سطحی کم است. بدین منظور در بیشتر موارد از مواد آلی کاهنده انرژی سطحی استفاده می­شود. در تحقیقات اخیر مشاهده شده است که پوشش­ها با مورفولوژی زبر مناسب با نگهداری در هوا فوق­آبگریز می­شوند. محققین مکانیسم­های متعددی برای این رخداد پیشنهاد کردند و توافقی در مورد مکانیسم افزایش زاویه تماس با زمان وجود ندارد.

 

با توجه به اینکه نقش اصلاح کننده کریستال در فرایند رسوب­دهی الکتریکی و ایجاد ساختار سلسله مراتبی مشخص نیست و پژوهش­های انتشار یافته­ای در این زمینه وجود ندارد، هدف از این تحقیق بررسی مکانیسم اصلاح کننده کریستال در فرایند رسوب­دهی الکتریکی می­باشد. همچنین تاثیر مقادیر مختلف اصلاح کننده کریستال روی میکروساختار از جمله مورفولوژی، توپوگرافی و بافت ، رفتار ترشوندگی و مقاومت به خوردگی پوشش­های نیکل بررسی می­شود.

 

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است. ابتدا در فصل دوم این پایان نامه مروری بر منابع صورت گرفته سپس در فصل سوم چگونگی انجام آزمون­ها و مواد و روش تحقیق آورده شده است. نتایج به دست آمده در فصل چهارم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و نهایتاً در فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات ارائه شده است.

 

۲٫      فصل دوم
مروری بر منابع

 

۲-۱         معرفی و تاریخچه

 

بیش از ۲۰۰۰ سال پیش مشاهده شد که برخی از گیاهان دارای خاصیت خود­تمیز­شوندگی می باشند که به عنوان عامل نجات­بخش گیاه در محیط­های آلوده عمل می­ کند. نیلوفر آبی، نمونه معروفی از این نوع گیاهان می­باشدکه معمولا در مرداب­ها و آب­های سطحی در شرق آسیا وشرق آمریکای شمالی رشد می­ کند. مکانیسم ظهور این خاصیت به صورت راز باقی ماند تا زمانی که پیشرفت میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی صورت گرفت. مطالعات روی اکثر برگ­های گیاهان طبیعی در طول دهه گذشته آشکار کرد که سطح صاف ماکروسکوپی معمولا از زبری­های میکروسکوپی با مقیاس­های طولی مختلف تشکیل شده است و ساختار میکرو– نانوی سطح به همراه واکس اپیکیوتیکیولار باعث آبگریزی می­شود. این کشف به عنوان یک پیشرفت بزرگ در زمینه فوق­آبگریزی برای ساخت این سطوح به تقلید از طبیعت در نظر گرفته می­شود. علاوه­بر­این در سال ۲۰۰۷ میلادی به دو نوع میکرو ساختار سطحی عمده در برگ­های گیاهان با خاصیت فوق­آبگریزی پی برده شد که یکی ساختار سلسله مراتبی میکرو– نانو و دیگری ساختار میکرو الیاف است. این یک کشف حیاتی بود و به عنوان نقطه آغازی برای توسعه روش­های ساخت سطوح فوق­آبگریز به تقلید از سطوح فوق­آبگریز طبیعی محسوب می­شود. شکل ‏۲‑۱، الف و ب به ترتیب تصاویر SEM برگ نیلوفر­آبی با بزرگنمایی کم و زیاد است. همان­طور که مشاهده می­شود سطح برگ نیلوفر­آبی به طور یکنواخت با برآمدگی­ها و فرورفتگی­های ۳- ۱۰ میکرومتری بافت­دار شده است و این ساختار با مواد مومی آبگریز به اندازه ۳۰- ۱۰۰ نانومتری آراسته شده است. اعتقاد بر­این است که مشارکت این سلسله ساختار سطحی و مواد موم- مانند آبگریز دلیلی بر فوق­آبگریزی، یعنی زاویه تماسی حدود °۱۶۲ می­باشد [۱].

 

 

شکل ‏۲‑۱ تصاویر سطوح فوق­آب­گریز با ساختار سلسله مراتب، الف و ب به ترتیب تصاویر SEM برگ نیلوفر­آبی با بزرگنمایی کم و زیاد، ضمیمه شکل (ب) زاویه تماسی سطح با آب در حدود ^°۱۶۲ [۱].

شکل ‏۲‑۲، تصاویر سطوح فوق­آبگریز طبیعی با ساختار میکرو الیاف را نشان می­دهد. شکل ‏۲‑۲، الف و ب مربوط به تصاویر SEM پشت برگ رامعی[۷] را با زاویه تماس °۱۵۹ است. طبق شکل مذکور، شمار زیادی الیاف­های کاملا نرم با قطر ۱-۲ میکرومتر به طور یکنواخت روی سطح توزیع شده ­اند و ساختار واحدی را تشکیل داده­اند [۱].

 

 

شکل ‏۲‑۲ تصاویر SEM سطوح فوق­آبگریز طبیعی با ساختار میکرو الیاف. الف و ب تصاویر SEM پشت برگ رامعی با بزرگنمایی به ترتیب کم و زیاد و ضمیمه شکل ب زاویه تماس سطح با آب در حدود °۱۶۴ [۱].

۲-۲        ترشوندگی سطوح جامد و اهمیت آن

 

ترشوندگی سطح جامد جزء ویژگی­های مهم آن می­باشد، چون کنترل ترشوندگی در بیشتر کاربرد­های عملی بسیار سخت است. بیان مستقیم این ویژگی به وسیله زاویه تماس[۸] (CA) با سطح می­باشد. سطوح با زاویه تماس بزرگتر از °۱۵۰، فوق­آبگریز نامیده می­شوند. این سطوح به دلیل ویژگی­هایی همچون ضد چسبندگی، ضد آلودگی و خود­تمیزشوندگی مورد توجه ویژه قرار دارند. این­ها ویژگی­های مطلوب برای کاربردهای صنعتی و زیستی همچون رنگ­های ضد لک برای قایق­ها، ضد چسبندگی برف به آنتن­ها و پنجره­ها، خود­تمیزشوندگی شیشه اتومبیل، پالایش فلز، پارچه­های ضد لک و پوشش­های معماری ضد گرد و غبار به شمار می­آیند [۲].

 

مواد با سطح انرژی کم، برای مثال سطح با گروه­های فشرده شش وجهی _۳-CF، زاویه تماس °۱۲۰ با آب دارند. این سطوح به آسانی پاک می­شوند، اما ویژگی خود تمیزشوندگی ندارند. اما قطرات آب روی سطوح فوق­آبگریز طبیعی همچون برگ نیلوفرآبی به آسانی می­لغزد، بنابراین به عنوان حذف کننده آلودگی­ها عمل می­ کنند. مکانیسم خود تمیزشوندگی برگ نیلوفرآبی مطالعه شده است. در فصل مشترک سیال چسبناک و سطح جامد، معمولا وضعیت مرز غیرلغزشی حکمفرماست. لغزش روی مرز در مقیاس چند ده نانومتری رخ می­دهد که در مقیاس ماکروسکوپی محسوس نمی­باشد. به هر حال، وقتی قطره­ای روی سطح فوق­آبگریز زبر کج شده به سمت پایین حرکت می­ کند، لغزش ماکروسکوپی موثر روی مقیاس سازگار با ویژگی سطح رخ می­دهد. قطره آب در حال لغزش روی برگ نیلوفر آبی مانند توپ الاستیک رفتار می­ کند نه یک سیال. در مورد سطح ­آبگریز معمول، به دلیل این­که وضعیت مرز غیرلغزشی قطرات آب در امتداد ذرات آلوده کننده قرار می­گیرند، این ذرات عمدتا در کناره­های قطرات قرار می­ گیرند و پشت قطره دوباره رسوب می­ کنند (شکل ‏۲‑۳، الف). در مورد سطوح زبر دافع آب، فصل مشترک آب– جامد به کمترین حد می­رسد. آب، قطرات کروی تشکیل می­دهد و ذرات از سطح جمع می­شوند (شکل ‏۲‑۳، ب). لغزش قطرات آب و جمع شدن ذرات آلودگی از سطح برگ نیلوفر آبی، به اثر لوتوس[۹] معروف است [۲].

پایان نامه: الگوی اعتماد به نفس در روان شناسی دین و اخلاق اسلامی

استاد راهنما:

 

جناب آقای دکتر آذربایجانی

 

استاد مشاور:

 

جناب آقای دکتر فعالی

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

فهرست مطالب:

 

فصل اول: کلیات

 

۱- بیان مسئله. ۲

 

مفروضات پژوهش ۳

 

۲- مفهوم­شناسی ۳

 

الف. الگو. ۳

 

ب. اعتماد به نفس ۷

 

یکم. تعریف اعتماد به نفس ۷

 

دوم. چیستی اعتماد به نفس ۹

 

سوم. مفهوم­شناسی روان‌شناسانه از اعتماد به نفس. ۹

 

چهارم. معناشناسی عزت نفس و اعتماد به نفس. ۱۱

 

پنجم. ارکان اصلی اعتماد به نفس ۱۲

 

ج) روان­شناسی دین ۱۴

 

یکم. دین ۱۵

 

دوم. روان­شناسی ۱۸

 

د) اخلاق اسلامی ۲۳

 

یکم. معنای لغوی و اصطلاحی اخلاق ۲۳

 

دوم. تعریف علم اخلاق ۲۵

 

سوم. اخلاق اسلامی ۲۶

 

چهارم. اصول نظام اخلاقی اسلام. ۳۱

 

۳- ضرورت و اهمیت. ۳۲

 

۴- تاریخچه و پیشینه تحقیق ۳۳

 

یکم. اعتماد به نفس در روان­شناسی. ۳۴

 

دوم. نظرگاه فلاسفه. ۳۷

 

سوم. اعتماد به نفس در ادیان ابراهیمی ۴۲

 

۵- روش­شناسی ۴۳

 

۶- ساختار کلی ۴۵

 

مروری بر فصل ۴۶

 

فصل دوم: اعتماد به نفس در روان­شناسی دین

 

۱- شاخص­های فرد دارای اعتماد به نفس ۴۸

 

یکم. پذیرش دیگران. ۴۹

 

دوم. خودگشودگی ۴۹

 

سوم. هدفداری ۴۹

 

چهارم. وحدت شخصیت. ۵۰

 

تسلط بر سرنوشت. ۵۰

 

۲- تأثیر خودکارآمدی در رسیدن به اعتماد به نفس. ۵۱

 

اعتماد به نفس و درمان استرس. ۵۴

 

مراحل شکل­ گیری اعتماد به نفس ۵۵

 

۳- رویکردهای روان­شناختی به اعتماد به نفس ۵۶

 

یکم. علل ناتوانی و ضعف خودشکوفایی. ۵۹

 

دوم. نیازهای روان­رنجوری ۶۰

 

سوم. پیش­شرط­های خودشکوفایی ۶۲

 

چهارم. احترام به خود. ۶۳

 

پنجم. استتثنا در سلسله مراتب نیازها ۶۴

 

ششم. نقش موقعیت در مراتب نیازها ۶۵

 

هفتم. ویژگی­های افراد خودشکوفا ۶۶

 

۴- اهداف اعتماد به نفس ۸۰

 

۵- روش­ها و راه­کارهای اعتماد به نفس. ۸۱

 

الف. پایه­گذاری اعتماد به نفس در کودکی. ۸۱

 

ب. راه­کارهای دست­یابی به اعتماد به نفس در یک نگاه .۸۳

 

۶- علائم و نشانه­ های اعتماد به نفس ۸۴

 

۷- آثار جسمی و روانی اعتماد به نفس ۸۶

 

یکم. تبعات ضعف اعتماد به نفس ۸۷

 

دوم. ویژگی­های شخصیتی فرد دارای اعتماد به نفس. ۸۸

 

۸- موانع اعتماد به نفس ۹۲

 

۹- جمع­بندی روان­شناسی از اعتماد به نفس ۹۳

 

مروری بر فصل ۹۳

 

فصل سوم: اعتماد به نفس در اخلاق اسلامی

 

۱- سیره عملی پیامبر در اعتماد به نفس و توکل. ۹۹

 

هدف و غایت زندگی ۱۰۰

 

۲- معنای توکل ۱۰۰

 

یکم. توکل و حکمت خداوند. ۱۰۲

 

دوم. مراتب توکل ۱۰۴

 

۳- اعتماد به خداوند یا اعتماد به نفس ۱۰۵

 

۴- اعتماد به نفس در اخلاق ۱۰۷

 

۵- حقیقت اعتماد به نفس در اخلاق ۱۱۰

 

۶- مؤلفه­های اعتماد به نفس در اخلاق ۱۱۲

 

مؤلفه یکم. خودآگاهی و بصیرت. ۱۱۴

 

الف. ملاک شرافت آدمی ۱۱۶

 

ب. خویشتن­داری درمان اخلاق ناپسند. ۱۱۷

 

ج. شخصیت متعادل در پرتو قوای متعادل. ۱۱۸

 

د. راه رسیدن به بهداشت روانی ۱۱۹

 

مؤلفه دوم. احترام به خود. ۱۲۱

 

مؤلفه سوم. کرامت انسانی ۱۲۳

 

الف. مدینه فاضله کرامت. ۱۲۶

 

ب. حقیقت کرامت در شرافت ابدی ۱۲۷

 

مؤلفه چهارم. مثبت­اندیشی۱۲۸

 

الف. حقیقت اعمال در پرتو نیت­ها ۱۳۱

 

ب. سلامت روان در اندیشه سالم. ۱۳۲

 

مؤلفه پنجم. امیدواری ۱۳۳

 

الف. امیدواری و پشتکار. ۱۳۴

 

ب. جوینده یابنده است. ۱۳۵

 

مؤلفه ششم. همّت و اراده ۱۳۶

 

الف. نشانه­ها و راه­کارهای رسیدن به همت بلند ۱۳۷

 

ب. راه رسیدن به مراتب عالیه انسانی ۱۳۸

 

ج. همت عالی و صفت شجاعت. ۱۴۰

 

مؤلفه هفتم. مسئولیت­ پذیری ۱۴۳

 

مؤلفه هشتم. استقلال روحی ـ روانی ۱۴۴

 

۷- تفسیر اخلاق از اعتماد به نفس ۱۴۵

 

مروری بر فصل ۱۴۵

 

فصل چهارم: مقایسه و تطبیق

 

اتکاء به خود و نیروهای درونی ۱۴۹

 

۱- اتکاء به خداوند. ۱۵۰

 

الف. اشتراک اخلاق و روان‌شناسی دین. ۱۵۱

 

ب. بنای اعتماد به نفس بر عمل خدایی ۱۵۲

 

۲- مذمت اتکاء به غیر خدا ۱۵۳

 

۳- ایمان، امید و توکل به خداوند سرمایه مؤمن. ۱۵۴

 

۴- تحلیل و بررسی ۱۵۶

 

مروری بر فصل ۱۶۵

 

خاتمه: نتیجه­ گیری، پیشنهادها و محدودیت­ها

 

۱- بنای اعتماد به نفس بر توکل به خداوند. ۱۶۸

 

الف. تعلیم و تربیت صحیح فرزندان. ۱۶۹

 

ب. تعادل رفتار و گفتار۱۷۰

 

ج. اولیاء صالح و شایسته. ۱۷۰

 

۲- پیشنهادها ۱۷۱

 

۳- محدودیت­ها ۱۷۳

 

منابع ۱۷۴

 

الف. فارسی و عربی ۱۷۴

 

ب. انگلیسی ۱۷۹

 

چکیده انگلیسی ۱۸۰

 

چکیده:

 

اعتماد به نفس از مفاهیم برجسته در روان­شناسی و از مفاهیم نوظهور در اخلاق اسلامی است. اکنون این پرسش به ذهن می­رسد که با توجه به تعریف آنها از اعتماد به نفس، الگوی پیشنهادی آنها چه نسبتی با هم دارند؟ الگوی روان­شناسی مبتنی بر عناصر خودباوری، خودآگاهی، خودپنداره مثبت، مثبت­اندیشی، احترام به خود، اراده قوی، پشتکار، شکست­ناپذیری، هدف­داری، کسب دانش و بردباری بوده و الگوی اخلاقی مبتنی بر عناصر خودآگاهی و بصیرت، احترام به خود، کرامت انسانی، مثبت­اندیشی، امیدواری، همت و اراده، مسئولیت­ پذیری، استقلال روحی و روانی است. با مقایسه دو الگو روشن می­شود که در مؤلفه­های خودآگاهی، کسب دانش و تجربه، مثبت­اندیشی و احترام به خود همپوشانی داشته و در سایر موارد، متفاوت­اند. رویکرد خدامحورانه در الگوی اخلاقی اعتماد به نفس، وجه تمایز آن با رویکرد روان­شناختی است که ناظر به رفتارگرایی و عمل­ گرایی است.

 

این رساله به روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی پژوهش شده و در چهار فصل (کلیات، اعتماد به نفس در روان­شناسی دین، اعتماد به نفس در اخلاق اسلامی، مقایسه و تطبیق) و بخش خاتمه به سرانجام رسیده است.

 

فصل اول: کلیات

 

۱- بیان مسأله

 

امروزه بحث از اعتماد به نفس یکی از دغدغه­های اصلی در زندگی بشری محسوب می­شود. اعتماد به نفس گمشده­ای است که افراد مختلف با سطوح متفاوتی از دانش و تجربه جویای آن هستند. علی­رغم برگزاری کارگاه­ها و تألیف کتاب­ها و مقاله­ های بسیار در این زمینه و از سوی دیگر با پیشرفت علم و رهیافت­های زندگی مدرن در رویکردهای مهم به زندگی، این اصل تقویت می­شود که اساساً آیا بشر بدون آن­که به روش­های تنظیم­دهنده رفتاری در زندگی خویش بیاندیشد، آیا قادر خواهد بود به شکلی رضایت­مند به زندگی ادامه دهد، یا می­بایست در محقق­کردن این روش­ها و تقویت­کننده­های رفتار، کوششی بس فراوان به عمل آورد؟

 

بی­شک اعتماد به نفس به عنوان یکی از برجسته­ترین این روش­ها، جهت تنظیم و تقویت رفتار فردی و تأثیر آن در رفتارهای جمعی(که البته موضوع بحث در این رساله نیست) در نظریه­ها و مکاتب مختلفی که پیرامون نفس و روان انسان به دغدغه­های اساسی رسیده ­اند، بررسی شده و درباره آن گفته­هایی به تفصیل بیان شده است.

 

روان­شناسی دین و اخلاق دو حوزه مهم از حوزه­های معرفت است که به پردازش این مفهوم پرداخته و جایگاه ویژه آن را در زندگی انسان مشخص کرده­اند. حال این سؤالات اصلی مطرح است که اساساً برداشت دو حوزه روان­شناسی دین و اخلاق از مفهوم اعتماد به نفس چیست؟ آیا هر یک از این دو حوزه الگو و راهکار متفاوتی ارائه می­ کنند؟ همچنین کسی که به خدای­ متعال توکل دارد آیا ممکن است اعتماد به نفس داشته باشد یا این­که این­دو باهم در تعارض­اند؟  اما سؤالات فرعی عبارتند از: رویکردهای مختلف پیرامون این مفهوم در این دو حوزه چیست؟ و در نهایت با بررسی و مقایسه نظریات شکل­گرفته و نیز بیان شباهت­ها و تفاوت­های آنها در اطراف این مفهوم، کدام یک از آنها بررسی دقیقی از کاربرد این مفهوم در حوزه فردی انسانی ارائه می­ کند؟ و سرانجام کدام الگو برای سامان­دهی رفتار انسانی مناسب­تر است؟

 

 

مفروضات پژوهش:

 

ارتباط اعتماد به نفس با روان­شناسی دین از لحاظ آثار دینداری است که رعایت آن، سطح رضایت فردی را از زندگی ارتقاء خواهد بخشید؛ زیرا آثار دینداری یکی از مباحث عمده روان­شناسی دین بوده و رضایت از زندگی و بررسی آثار تدین در سطح فردی هم از نتایج آن محسوب می­شود. از سوی دیگر اعتماد به نفس نیز یکی از آثار دینداری فردی است که رضایت از زندگی را در پی دارد. از آنجائی­که اعتماد به نفس به حسب ماهیت، مقوله­ای روان­شناختی است و با نفس، روح و روان ارتباط مستقیم دارد و از طرف دیگر روان­شناسی دین عهده­دار تبیین آثار و پیامدهای اعتماد به نفس است، از این­رو ضروری است که در هر دو حوزه روان­شناسی و دین بر مطالب مهم تمرکز شود.

 

 

بنابراین بعد از توضیحات فوق این اشکال که چرا در مبحث روان­شناسی دین، تنها به آراء دانشمندان روان­شناس پرداخته شده و از روان­شناسی دین کمتر صحبت به میان آمده است، دفع می­شود. علاوه بر این نکته دیگری بر اتقان این پاسخ می­افزاید که خود اعتماد به نفس با این­که در سیره اهل­بیتG وارد است، مفهومی دینی نیست تا بتوان آن را با عینک روان­شناسی ملاحظه کرد؛ بلکه مهد آن روان­شناسی است. به همین جهت هرکجا از روان­شناسی به­طور مطلق صحبت شده مراد عنوان عام است که هم شامل روان­شناسی دین شده که شاخه­ای از دین­پژوهی است و هم روان­شناسی را تحت پوشش خود دارد.

 

۲- مفهوم شناسی

 

الف. الگو

 

الگو معادل واژگان انگلیسی  Model, Pattern, Paradigmو البته کلمات دیگری که مترادف با این معنی هستند می­باشد. در ظاهر نباید تفاوت مبنایی و عمده بین واژگان فوق وجود داشته باشد. اما مبحث الفاظ و تبیین و تفسیر واژگان، همیشه از اهم مواضعی بوده که محققان قبل از ورود به هر تحقیقی آن­را از نظر می­گذرانند. فرهنگ پیشرفته آکسفورد[۱] Model را بیان ساده یک دستگاه می­داند که در توضیحات یا محاسبات استفاده شده و در جایی استعمال می­شود که مبین سبک کار و اجرای امری باشد. واژه Pattern در فرهنگ لغت[۲] به نوعی، روش عملکرد تعریف شده است. واژه Paradigm نیز بر اساس ایده کوهن، چیزی است که هریک از اعضای جامعه علمی به تنهایی در آن سهیم هستند. و آن مجموعه‌ای از مفروضات، مفاهیم، ارزش­ها و تجربیاتی است که روشی را برای مشاهده واقعیت جامعه‌ای که در آن سهیم هستند (به ویژه در دیسیپلین روشن­فکرانه) ارائه می‌کند.

 

بر اساس ایده کوهن،[۳] این واژه اصطلاح جامعی است که جمیع مقبولات کارگزاران یک رشته علمی را در­بر­می­گیرد و چارچوبی را فراهم می‌سازد که دانشمندان برای حل مسائل علمی در آن محدوده استدلال کنند. کوهن معتقد است الگوی یک علم تا مدت‌های مدید تغییر نمی‌کند و دانشمندان در چارچوب مفهومی آن سرگرم کار خویش هستند. اما دیر یا زود بحرانی پیش می‌آید که این الگو را درهم ‌شکسته انقلاب علمی به وجود می‌آید که پس از مدتی، پارادایم جدیدی به وجود می‌آورد و دوره‌ای جدید از علم آغاز می‌شود.[۴]

 

از آنجایی که باید هریک از واژگان را در محل خاص خود به­ کار گرفت آنچه را که در این تحقیق مناسب و جامع به نظر می­رسد واژه Model است. این واژه درحقیقت به نوعی از عملکرد نظریه­ای خاص درباره موضوعی حکایت می­ کند که ارتباط این موضوع را با عناصر و مفاهیمی خاص روشن می­سازد. الگو، تبیین دقیق واقعیت و پدیده­های موجود را که محقق در علم خاصی بررسی کرده است، به ­صورت محسوس و زبانی گویا ارائه می­دهد.

 

گفتنی است که الگو در واقع بازسازی واقعیت در ذهن بوده و چنین الگویی نوعی تجرید است؛ زیرا از واقعیت موجود، برخی ویژگی­ها اخذ شده و به­وسیله علائم و مفاهیم نشان داده می­شود و از این طریق، تفسیر و تبیین منطقی واقعیت حاصل می­شود.[۵] پس الگو می ­تواند فهم دقیقی از آنچه قرار است روی دهد به محقق داده و اثبات­پذیری آن­را سهل نماید.

 

به دلیل اهمیت فراوانی که این واژه در علوم مختلف داشته و کاربرد آن توسط اندیشمندان تأیید و تأکید شده است، به مرور مختصری از تعاریف این واژه در چند حوزه علمی پرداخته تا جایگاه مفهوم در این پژوهش مشخص شود. طبق بیان موجود در فرهنگ روان­شناسی که در مطلق علم کاربرد دارد، الگو، نمایشی محسوس یا انتزاعی از ساختار مرکب برای فهم تفصیلی قسمت­های آن ساختارِ به­کار گرفته شده معرفی شده است.[۶]

 

نمای الگو در علوم اجتماعی چنین است که آن­را یک سازمان مفهومی شامل نمادها می­دانند تا اشیاء فیزیکی؛ یعنی ویژگی­های بعضی از پدیده­های تجربی شامل اجزاء و روابط بین آنها را به­­شکل منطقی بین مفاهیم نشان ­دهد. به بیان دیگر مدل، انتزاعی از واقعیت است که به ­صورت نظامی ساده، دیدگاهی از واقعیت را ارائه می­نماید.

 

به نظر نگارنده آنچه که در مفهوم مدل اهمیت دارد همین انتزاع است. علاوه بر آن به سبب این سیستم می­توان مفاهیم، خصوصیات و روابط عناصر مختلف را انتقال داد. بنابراین مدل، نمایشی از واقعیت است که جنبه­های دنیای واقعی مربوط به مسأله تحت بررسی را نمایش داده روابطشان را روشن می­ کند. پرواضح است که این، موجب درک بهتر از دنیای واقعی می­شود.[۷]

 

تعریف دیگری در علوم اجتماعی مطرح است که آن­را تعامل عوامل متعدد با یکدیگر می­داند البته با این شرط که علاوه بر تأثیر بر یک متغیر، با یکدیگر نیز رابطه کنش و واکنش متقابل داشته باشند. اساساً در این ساختار مجموعه ­ای بهم­پیوسته وجود دارد که دارای عناصر کمی و کیفی بوده و دارای مجموعه­های فرعی­تر نیز هست. مطابق با این تفاسیر مدل­های متعددی مانند مدل اقتصادی، جامعه­شناختی، فرهنگی، سه متغیره و چهار متغیره یک­سویه در این محدوده­اند.[۸]

 

در حوزه مدیریت تعاریف دیگری مد­نظر است. اولین تعریف این­که آن، تمثیل ساده­شده­ای است از پدیده­هـای جهـان واقعیت. تعریف دوم این­که نظام نظری روابط بهم پیوسته­ای است که برای ارائه پدیده­های جهان واقعیت و ارتباطات میان آنها در­نظر گرفته می­شود. در تعریف سوم آن­را مجموعه فرض­هایی دانسته ­اند که از آن، نتیجه یا مجموعه نتایج، به­طور منطقی استنباط می­شود.[۹]

 

یکی ازخصوصیات الگو آن است که اگر خوب طراحی شده باشند به واقعیت نزدیک می­شوند و از ابزارهای تبیین و پیش ­بینی­اند. در حقیقت الگوها اغلب تغییر می­ کنند تا واقعیت را دقیق­تر نشان دهند و در دانش جدید سهم به­سزایی داشته باشند. خصوصیت مهم دیگری که به الگوی علمی نسبت می­ دهند این است که می­توان آن­را به­طور تجربی آزمود؛ یعنی امکان ابطال آن وجود دارد. بنابراین واقع­نمایی، تبیین و پیش ­بینی، آزمون­پذیری و امکان ابطال از ویژگی­های الگو است.

 

حاصل آن­که الگو در هر ساختاری روابط بین دو یا چند متغیر را به ­صورت تابع و شرط، ملاحظه می­ کند و با انتزاعاتی که صورت می­گیرد می­توان درک بهتری از واقعیت داشت که خود ناشی از تعامل و ارتباط عوامل گوناگون بوده و عناصر کمی و کیفی در آن دخیل هستند. به بیان دیگر در این سازمانِ مفهومی ویژگی­های پدیده­های مفهومی، مبین و نشان­گر روابط منطقی بین اجزاء مختلف هستند.

 

اصل الگوپردازی[۱۰] به عنوان یک روش کارآمد در آموزه­های دینی با تعبیر «أسوه» و در روان­شناسی با تعبیر «مُدل» استفاده می­شود. به هر روی «الگو» یا «مدل» اصطلاحی است برای توصیف مجموعه ­ای از فرآیندهای شناختی ـ رفتاری که به­واسطه آن، فرد بعد از مشاهده این الگو یا مدل در غالب یک رفتار و یا مطالعه و شنیدن این روش رفتار خود را مطابق آن تنظیم می­ کند. الگوپردازی در همه زوایای رفتار انسانی نفوذ دارد و شامل هر­گونه اثرپذیری شناختی مقدم بر تفکر و ادراک نیز می­شود. یکی از فرآیندهایی که در این اصل ملاحظه می­شود، توجه به خود الگو است؛ یعنی قبل از این­که انسان چیزی از الگو بیاموزد، باید به آن التفات کند، اگرچه ممکن است به دلایل متعدد عمل­کردن به الگوها با سختی همراه باشد.[۱۱]

 

ب. اعتماد به نفس

 

یکم. تعریف اعتماد به نفس

 

اعتماد به نفس عبارت است از احساس درونی که انسان را به هدفش می­رساند و هیچ مانعی برای رسیدن به مقصود سد نخواهد شد. به عبارت دیگر آن، باور به توانائی­های خود است به شرطی که از هیچ کوششی فروگذار نکند و از سختی راه ناامید نشود. این اصطلاحی است که به تازگی رایج شده ولی قبلاً از این الفاظ استفاده می­شده است: عزت نفس، حرمت نفس، احترام به خود، خودباوری، اتکای به نفس و اطمینان به خود. اصطلاحات انگلیسی این واژگان عبارت است از:

 

 self-esteem و self-confidence, self-worth, self-respect  که تعبیر به self-esteem از همه رایج­تر است و برای اولین بار در قرن ۱۷ ساخته و به­ کار گرفته شده است. به نوشته فرهنگ تاریخی آکسفورد این واژه در سال ۱۶۵۷٫م ساخته و وارد فرهنگ زبان انگلیسی شده است.[۱]

 

تعریف دیگر آن به چگونگی نگرش و قضاوت درباره خود است. در واقع ارزش­ها و اعتقادات و بازخوردهای خودمان است و همه چیز به نظر خودمان بستگی دارد. اعتماد به نفس میزان ارزشی است که به خود نسبت می­دهیم. بنابراین اعتماد به نفسِ قابل قبول، به مقدار پذیرش هر فرد نسبت به خودش است. در نهایت آن احساسی است که باعث هماهنگی در جنبه­های مختلف وجود ما می­شود. بسیاری از مردم در تشخیص اعتماد به نفس و کارآمدی خود دچار مشکل می­شوند. کارآمدی خویشتن براساس یک اعتقاد واقعی نسبت به توانائی­هایمان شکل می­گیرد. پس اعتماد به نفس پایین منجر به ضعف کارآمدی شده و توانائی ما را در حل مسائل محدود می­نماید. مهم این است که اعتماد به نفس چیزی نیست که دیگران درباره ما فکر می­ کنند. زیرا مادامی که تشویق­های آنان مستمر باشد ما نیز اعتبار داریم ولی وقتی که انتقادها شروع شود و یا تشویق­ها متوقف شود با مشکل روبه­رو خواهیم بود.[۲]

 

با توجه به این­که دو عنصر اطمینان به خویش و احترام به خود در بیشتر افراد وجود دارد می­توان گفت هیچ انسانی فاقد اعتماد به نفس نیست و هر کسی دارای این ویژگی است. افراد، دارای شخصیت­های گوناگون هستند با این حال فرد فاقد شخصیت وجود ندارد و این نقاب افراد است که یکدیگر را از هم متمایز می­ کند. از آنجا که نمی­توان از بی­شخصیتی سخن گفت، سخن از نبود اعتماد به نفس نیز نادرست است؛ از این­رو امروزه در متون علمی به­جای سخن از اعتماد به نفس یا عدم آن از اعتماد به نفس پایین و بالا نام برده می­شود. در واقع آن، طیف گسترده­ای است که هر کسی در جایی از آن قرار دارد. تعریفی که بـاری ال ریس[۳] و رونـدا برانت[۴] از اعتماد به نفس ارائه داده­اند عبـارت است از: آنچه که درباره خود می­ اندیشید و احساسی که درباره خود دارید. و آن برآیند اطمینان به خود و احترام به خود شما است.[۵]

 

حاصل آن­که اعتماد به نفس همان احساس ارزشمندی است که در توانمندی­های انسان ضرب شده است. به بیان دیگر توانمندی، همان مهارت­های فردی است و احساس ارزشمندی، نمره­ هایی است که فرد به توانائی­های خود می­دهد و این حقیقت اعتماد به نفس است.

 

[۱]- سیدحسن اسلامی، اعتماد به نفس، ص۱۳-۱۶٫

 

[۲]- علی صاحبی، تقویت اعتماد به نفس زمینه شکوفایی شخصیت، ص۳٫

 

[۳]– L.Reece, .Barry.

 

[۴]– Brandt, R.

 

[۵]- سیدحسن اسلامی، اعتماد به نفس، ص۲۶-۲۸٫

 

[۱]- Oxford Advanced Lerner’s Dictionary, MODEL. 

 

[۲]- Ibid, PATTERN.

 

[۳]- Kuhn, T.S.

 

[۴]- تامس کوهن، ساختار انقلاب­های علمی، ص ۲۵-۲۸؛ ۳۷؛ ۸۶ ؛ ۱۰۲-۱۰۳٫

 

[۵]- غلام­عباس توسلی، نظریه­ های جامعه شناسی، ص ۱۴۶-۱۴۷٫

 

[۶]- Sutherland, Stuart, the Macmillan dictionary of psychology, MODEL, p.263.

 

[۷]- چاوا فرانکفورد و دیگران، روش­های پژوهش در علوم اجتماعی، ص ۶۵-۷۱٫

 

[۸]- باقر ساروخانی، روش­های تحقیق در علوم اجتماعی، ص۴۵۰-۴۶۰٫

 

[۹]- محمدرضا حمیدی­زاده، روش­شناسی مدل­سازی در اقتصاد مدیریت، ص ۴۹و۶۸٫

 

[۱۰]– Modeling Principle.

 

[۱۱]- محمدصادق شجاعی، درآمدی بر روان­شناسی تنظیم رفتار، ص ۱۹۱-۱۹۴٫

پایان نامه : بررسی صور خیال در صحیفه سجادیه

 

 

عنوان :

 

 

 

بررسی صور خیال در صحیفه سجادیه

 

 

 

 

 

استاد راهنما :

 

دکتر مرتضی قائمی

 

 

 

 

 

استاد مشاور:

 

دکتر زهرا افضلی

 

 

 

 

 

۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۳

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

 

       صحیفه سجادیه بعد از نهج البلاغه و قرآن کریم از گرانبهاترین و ارزشمندترین میراث فرهنگی اسلام و یکی از منابع معتبر و مستند دینی است که با محتوای غنی و تصاویر زیبا و نغمه ی دلنشین همواره مورد توجه بسیاری از بزرگان دانش قرا گرفته است. تصاویر ادبی بکار رفته در آن از خیال و ابتکاری بی­نظیر برخوردار است. دقت در انتخاب الفاظ و تعابیر، تازگی و طراوتی خاص به توصیفات آن حضرت بخشیده است و آن را از حالت رکود و ایستایی خارج نموده است. امام سجاد(ع) به شکل هنرمندانه از خیال استمداد گرفته و اندیشه ها و مفاهیم والا را در قالب الفاظ اندک و به صورت مؤثر و گیرا به مخاطب القا می کند. از مهمترین خصوصیات صور خیال بکار رفته، حیات و حرکت، استفاده از طبیعت زنده و پویایی است. حضرت با کلامی زیبا، در عین حال ساده و شیوا هر خواننده صاحب ذوقی را به وجد می آورد و هیچ گونه تکلفی در تصاویر احساس نمی شود بلکه تجربه ادبی و علمی امام سجاد(ع) به زیبایی هرچه تمام تر بیان داشته می شود. نکته مهم در تصاویر ادبی صحیفه سجادیه آن است که تصویر گری امام سجاد (ع) در خدمت انتقال پیام های انسانی و تربیت دینی مخاطب به کار گرفته شده است.  پژوهش حاضر می­کوشد صور خیال اعم از تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه را در صحیفه سجادیه بررسی و تحلیل کند.

واژه­های کلیدی: امام سجاد (ع)، صحیفه سجادیه، صور خیال.

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                    صفحه    فصل اول: کلیات پژوهش

 

۱-۱- مقدمه ۳

 

۱-۲- بیان مسأله. ۵

 

۱-۳- سابقه و ضرورت پژوهش ۶

 

۱-۴- اهداف پژوهش ۶

 

۱-۵- فرضیه های پژوهش. ۷

 

۱-۶- روش تحقیق ۷

 

 

 

فصل دوم: امام سجاد(ع) و صحیفه سجادیه

 

۲-۱- ویژگی های فردی امام سجاد (ع). ۱۱

 

۲-۱-۱- ولادت امام سجاد (ع) ۱۱

 

۲-۱-۲- کنیه و نسب امام سجاد (ع) ۱۱

 

۲-۱-۳- لقب های امام سجاد (ع) ۱۱

 

۲-۲- ویژگی های اخلاقی و عبادی امام سجاد(ع). ۱۲

 

۲-۲-۱- بخشش امام سجاد (ع) . ۱۲

 

۲-۲-۲- عبادت و بندگی . ۱۳

 

۲-۲-۳- مقام علمی امام سجاد (ع) . ۱۴

 

۲-۳- اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران امام سجاد (ع). ۱۵

 

۲-۳-۱- رفتار امام سجاد (ع) با جنبش حره ۱۷

 

۲-۴- شهادت امام سجاد (ع) . ۱۹

 

۲-۵- صحیفه سجادیه. ۱۹

 

۲-۵-۱- ابعاد صحیفه سجادیه ۲۰

 

۲-۵-۲- هدف و درون مایه صحیفه سجادیه ۲۱

 

 

 

فصل سوم: تصویر ، خیال و تخیل

 

۳-۱- تصویر ۲۵

 

۳-۱-۱- تعریف لغوی تصویر ۲۵

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                  صفحه

 

۳-۱-۲- تصویر در اصطلاح ادبی ۲۵

 

۳-۲ – خیال. ۲۷

 

۳-۲-۱- تعریف لغوی خیال . ۲۷

 

۳-۲-۲- خیال در اصطلاح ادبی . ۲۷

 

۳-۳- تخیل . ۲۹

 

۳-۳-۱ – تعریف لغوی  تخیل ۲۹

 

۳-۳-۲- تخیل در اصطلاح ادبی ۲۹

 

 

 

فصل چهارم:بررسی صور خیال در صحیفه سجادیه(تشبیه، مجاز ،استعاره و کنایه)

 

۴-۱- تشبیه ۳۳

 

۴-۱-۱- بلاغت تشبیه. ۳۴

 

۴-۱-۲- تشبیه در صحیفه سجادیه ۳۵

 

۴-۲- مجاز ۵۰

 

۴-۲-۱- بلاغت مجاز. ۵۱

 

۴-۲-۲- مجاز مرسل ۵۲

 

۴-۲-۳- مجاز مرسل در صحیفه سجادیه ۵۳

 

۴-۲-۴- مجاز عقلی. ۵۶

 

۴-۲-۵- مجاز عقلی در صحیفه سجادیه. ۵۷

 

۴-۳- استعاره. ۵۹

 

۴-۳-۱- بلاغت استعاره ۶۰

 

۴-۳-۲- استعاره در صحیفه سجادیه ۶۲

 

۴-۴- کنایه. ۸۳

 

۴-۴-۱- بلاغت کنایه ۸۴

 

۴-۴-۲- کنایه در صحیفه سجادیه . ۸۵

 

 

 

فصل پنجم :یافته های پژوهش

 

۵-۱- یافته های پژوهش. ۱۰۱

 

منابع و مآخذ ۱۰۷

 

• مقدمه:

 

 

«الحَمدُاللهِ رَبِّ العَالَمین؛ وَ الصَلاهُ وَ السَلامُ عَلی مُحَمَّد وَ آلِه الطَاهِرین»

 

در تاریخ بشریت، پیشوایان بزرگ الهی برای هدایت و رهایی انسان ها از چنگال ستم و تیره روزی به پا خاستند، خود سوختند و به دیگران روشنی بخشیدند و با گفتار و رفتار الهی خویش، چگونه زیستن را به آن ها آموختند. در پیشاپیش این دسته از پیشوایان، امامان اهل بیت (علیهم السلام ) قرار دارند که تاریخ زندگی آنان، برگ های زرینی را در تاریخ بشریت پدید آورده است و از جمله آن ها امام سجاد(ع) است. شیوه رفتار و گفتار ایشان برترین الگوی زندگی به شمار می آید. در حقیقت حضرت گنجینه ای  سرشار از همه رشته های علوم الهی اند و سخنگو و مفسر آیات قرآن به شمار می روند. از امام سجاد(ع) آثار ارزشمند و گرانقدری به یادگار مانده است. صحیفه سجادیه از مشهورترین این آثار می باشد که از افتخارات شیعه به حساب می رود و مهمترین سخنان حضرت را در امور گوناگون به شکل دعا بیان می دارد. این اثر جاودانه مشتمل بر پنجاه و چهار دعاست و دربرگیرنده معارف عظیم بشری در همه شوون زندگی است، به گونه ای که راه سعادت را در پیش روی بشریت می گشاید. «این دعا‌ها با فصاحت و بلاغت بسیار عجیب و مضامین بسیار عالی بیان شده‌اند که در حد اعجاز است و خود موید نسبت این دعا‌ها به امام سجاد (ع) است؛ زیرا این گونه جواهر معنوی جز در معادن حکمت اهل بیت نبوت یافت نمی‌شود، علاوه بر آن دعا‌ها و مناجات‌های دیگری نیز از حضرت نقل شده است که دارای معانی بلند و الفاظ زیبا و فصیح است». (عبداللهی، ۱۳۸۱: ۱۶ و ۱۷) این کتاب در بین عالمان و بزرگان به انجیل اهل بیت و زبور آل محمد(ص) ملقب گردیده و همانطور که انجیل و زبور داود دو کتاب آسمانی حاوی علوم و حکم بوده، صحیفه سجادیه نیز علوم و حکمی را دربردارد که جهانیان را به سعادت و نیکبختی می‌رساند. هرکس از روی اخلاص و با نیت پاک، دعایی از دعاهای آن را بخواند و در فهم معانی آن اندیشه کند، نور الهی در دل او تابیده و برای سعادت دنیا و آخرت قدم می‌گذارد. این کتاب را به اخت القرآن وصف نموده اند و نهج‌‌البلاغه را اخ القرآن گویند. (فیض الاسلام، ۱۳۷۵ :۳ )

 

 

از آن جایی که امام سجاد(ع) در دوران اختناق و اوضاع ناگواری زندگی می‌کردند و نمی‌توانستند مطالب مورد نظرشان را آشکارا بیان کنند، از شیوه ی موعظه و دعا در این کتاب بهره برده اند. ( خامنه‌ای، ۱۳۶۱ :۳۴ ). امام سجاد (ع) کتاب صحیفه سجادیه را با به کارگیری صور خیال و بیان هنری زینت داده اند و بر اثرگذاری و جذابیت آن افزوده اند. صور خیال از عوامل مولد زیبایی است از همین رو به « ابزار انتقال و انعکاس جهان و هستی به دنیای زبانی و ادبیات، ابزار شبیه­سازی می‌گویند که کارآمدترین این ابزارها تشبیه و استعاره است. هنرمندان با این ابزار از جهان بیرون و درون عکس و تصویر می‌گیرند لذا به این ابزار، صور خیال گفته اند. تشبیه و استعاره عنصر مشترک بین دو جزء را کشف می‌کند از این­رو با ایجاد پیوند میان پدیده‌ها، آن‌ها را به صورت خیالی قابل درک می‌سازند». ( شمیسا، ۳۲:۱۳۸۱ )

 

بهره گیری هنرمندانه از صور خیال، اثر و نفوذ کلام را دو چندان می کند به همین دلیل کلامی که از بیان هنری بهره بیشتری داشته باشد، ماندگاری، تاثیر و پویایی آن به مراتب بیشتر است. بی شک کلام امام سجاد(ع)در کنار معانی و مضامین عمیق، از این ویژگی بهره ای وافر برده است. بررسی صور خیال سبک و ارزش هنری اثر را روشن می‌سازد و میزان قدرت و نوآوری را مشخص می‌کند؛ لذا نگارنده بر آن است که به بررسی و تحلیل صور خیال بپردازد. پژوهش حاضر می کوشد تصاویر هنری به کار رفته در صحیفه سجادیه را شرح دهد و شامل پنج فصل می باشد که فصل اول در برگیرنده کلیات تحقیق شامل بیان مسأله، سابقه و ضرورت انجام پژوهش، اهداف، فرضیات و روش تحقیق می باشد. فصل دوم اختصاص به بررسی زندگانی امام سجاد (ع) دارد. در این فصل مطالب  مختصری در مورد امام سجاد(ع) شامل تولد، لقب های حضرت، ویژگی های فردی امام(ع) و اوضاع و شرایط دوران ایشان ارائه می شود. فصل سوم در برگیرنده صور خیال است و به بیان تصویر و خیال و تعریف واژه های تصویر، خیال، تخیل، می پردازد و به ارزش و نقش آن ها اشاره می کند. در ادامه فصل چهارم که مهم‌ترین فصل است، به تعریف انواع صور خیال از حیث لغوی و اصطلاحی می پردازد و بلاغت و کاربرد هر یک از تصاویر از جمله تشبیه، مجازمرسل، مجاز عقلی، استعاره و کنایه را بیان می کند، سپس صور خیال در صحیفه سجادیه را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد؛ تا زیبایی های بخش بسیار کوچکی از این مجموعه  عظیم و گرانبها نمایانده شود. فصل پنجم به نتیجه گیری مباحث اختصاص دارد و در پایان منابع و مآخذ ذکر می شود. هر چند این تحقیق، خالی از اشتباه و نقص و کاستی نبوده؛ اما امیدوارم توانسته باشم گامی در عرصه ادبیات عربی و اشاعه فرهنگ دینی بردارم و در پایان امیدوارم که خداوند متعال تحقیق ناچیز این بنده حقیر را بپذیرد.

 

شایان ذکر است در تهیه و تدارک پژوهش از منابع متعدد و متنوعی استفاده شده است؛اما منبع اصلی، خود صحیفه سجادیه است و از موانع و مشکلات این تحقیق کمبود منابع و مراجع و آثار تخصصی در باب بلاغت و شیوه ی سخنوری امام سجاد(ع) است که مورد غفلت پژوهشگران واقع شده است. هرچند به خاطر اهمیت و شهرت صحیفه شروح زیادی نوشته شده است ؛ولی در زمینه ادبی، آن چنان که باید، کاری صورت نگرفته است. غیر از اشارات پراکنده ای که در لا به لای شروح به تصاویر ادبی آن شده است و از آن جمله می توان به ریاض العارفین اثر محمد بن محمد دارابی اشاره کرد که برخی از تصاویر ادبی را، در لابه لای شرح تحلیل کرده است و نیز تلخیص ریاض السالکین نوشته علیخان حسنی حسینی مدنی شیرازی به برخی از تصاویر ادبی اشاره کرده است ؛ولی به صورت جدی به بررسی جنبه ادبی آن نپرداخته است. بنابراین ضروری می نمود، نگارنده به تحلیل و بررسی تصاویر ادبی بپردازد. گرچه این پژوهش نمی تواند حق مطلب را ادا کند.

 

 

                                                                   « اللهم وفقنا لما تحب و ترضی »

 

 

 

۱-۲- بیان مسأله

 

خیال، عنصر اصلی اثر ادبی است و تصویری ساخته شده با کلمات و صور گوناگون مجاز و تشبیه ارکان اصلی خیال می باشند. خیال و تصویر حاصل نوعی تجربه است که اغلب با زمینه ­های عاطفی همراه است. صور خیال که از عوامل مولد زیبایی در اثر ادبی است، ظرفیت زبان را برای برانگیختن عاطفه افزایش می‌دهد و سبب می شود جهانی که ادیب و شاعر عرضه می کنند، با جهان واقعی تفاوت داشته باشد؛ زیرا باعث تکمیل اندیشه هنرمند و آفرینش اندیشه­ای نو می­گردد و زبان را تازه و با طراوت می‌سازد و باعث ایجاد لذت می­گردد. بررسی و تحلیل صور خیال در آثار ادبی، نتایج ارزشمندی دارد. شناخت ابتکارات و شگردهای خاص ادیب در نقل تجارب شاعرانه و بیان خلاق برای بهره­ مندی مخاطبان و نیز دستیابی به جنبه­های زیبایی شناختی آثار، از جمله آن ها است. صحیفه سجادیه کتاب ادبی ارزشمندی در حوزه معارف شیعه است که در آن اندیشه های تربیتی امام سجاد(ع) به شیوه دعا ارائه شده است. با وجود شهرت این کتاب به ویژه در بلاغت و زبان زیبای ادبی، جنبه­ی ادبی و بلاغی آن کمتر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته­است. بنابراین  با بررسی تصاویر ادبی آن، می­توان زوایای پنهانی از زیبایی­هایش را آشکار ساخت. بررسی چگونگی کاربرد صنایع بیانی از جمله تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه تا حد زیادی شگردهای امام سجاد(ع) را در تصویرسازی­های ادبی صحیفه سجادیه به نمایش می گذارد و به این ترتیب این اثر ادبی و فکری بیشتر قابل استفاده ی علاقمندان خواهد بود. با این تفاسیر پژوهش حاضر باید پاسخ جامعی برای سوالات ذیل به دست آورد.