دانلود پایان نامه - تحقیق - پروژه

 پایان ­نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی – جامعه­ شناسی

عنوان:

بررسی عوامل روانی- اجتماعی موثر بر استراتژی­های مقابله­ای بیماران ام­اس شهر همدان

 استاد راهنما:

دکتر علی محمد قدسی

 استاد مشاور:

دکتر مصیب یارمحمدی

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)


فهرست مطالب
فصل اول: کلیات
مقدمه: ۳
۱-۲- بیان مسئله: ۶
۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش: ۹
۱-۴- هدف: ۱۱
۱-۵- سوالات تحقیق: ۱۱
فصل اول: مبانی و چارچوب نظری
مقدمه. ۱۵
۱-۱-  ادبیات نظری تحقیق ۱۶
۱-۲-  پایگاه اقتصادی-اجتماعی: ۱۶
۱-۲-۱-  درآمد و سلامت. ۱۷
۱-۲-۲-  تحصیلات و سلامت: ۱۸
۱-۲-۳- شغل و سلامت. ۱۸
۲-۳-  پیوندهای اجتماعی و حمایت اجتماعی ۱۹
۲-۳- خودکارآمدی ۲۷
۲-۳-۱- خودکارآمدی و تنیدگی ۲۹
۲-۳-۲- نقش واسطه­ای خودکارآمدی ۳۰
۲-۴- ادراک بیماری (مدل عقل سلیم) ۳۱
۲-۵- استراتژی­های مقابله: ۳۲
۲-۵-۱- کارکردهای مقابله: ۳۳
۲-۵-۲- انواع رفتارهای مقابله­ای ۳۵
۲-۶- پیشینه تحقیق: ۳۹
۲-۶-۱- تحقیقات داخلی: ۳۹
۲-۶-۲- تحقیقات خارجی: ۴۲
۲-۶-۳- نقد و ارزیابی تحقیقات پیشین ۴۳
۲-۷- خلاصه نظریه ها: ۴۳
۲-۳-۸- فرضیات پژوهش: ۴۵
فصل سوم: روش شناسی
مقدمه: ۴۹
۳-۱- روش و نوع تحقیق: ۵۰
۳-۲- ابزار گردآوری داده­ ها: ۵۰
۳-۳- روش تجزیه و تحلیل داده­ ها: ۵۱
۳-۴- جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری: ۵۱
۳-۴-۱- جامعه آماری ۵۱
۳-۴-۲- حجم نمونه: ۵۱
۳-۴-۳- روش نمونه گیری: ۵۲
۳-۵- واحد تحلیل و مشاهده: ۵۲
۳-۶- تعریف مفاهیم و نحوه سنجش آنها: ۵۳
۳-۷- متغیر مستقل (پایگاه اقتصادی-اجتماعی) ۵۳
۳-۸- شبکه روابط اجتماعی: ۵۴
۳-۹- حمایت اجتماعی: ۵۵
۳-۱۰- احساس خودکارآمدی: ۵۷
۳-۱۱- ادراک بیماری: ۵۸
۳-۱۲- استراتژی­های مقابله­ای: ۵۹
۳-۱۳- اعتبار تحقیق ۶۴
۳-۱۴- پایایی ۶۵
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
مقدمه: ۶۹
۴-۱- آمار توصیفی یک متغیری: ۶۹
۴-۲- توزیع فراوانی جنسیت: ۷۰
۴-۳- توزیع فراوانی وضعیت تاهل: ۷۱
۴-۴- توزیع فراوانی گروه سنی: ۷۲
۴-۵- شاخص‌های توصیفی سن: ۷۳
۴-۶- توزیع فراوانی تحصیلات: ۷۳
۴-۷-  توزیع فراوانی میزان درآمد: ۷۴
۴ -۹- توزیع فراوانی منزلت شغلی: ۷۶
۴-۱۰- توزیع فراوانی پایگاه اقتصادی اجتماعی: ۷۶
۴-۱۱- شاخص‌های توصیفی متغیرهای مستقل: ۷۸
۴-۱۲- شاخص‌های توصیفی سبک‌های مقابله‌ای: ۷۹
۴-۱۳- بررسی نرمال بودن توزیع نمرات متغیرها: ۸۱
۴-۱- فرضیه ۱: بین پایگاه اقتصادی اجتماعی و سبک­های مقابله‌ای رابطه وجود دارد. ۸۲
فصل پنجم: نتایج و بحث
مقدمه. ۹۹
۵-۱- خلاصه روند پژوهش ۹۹
۵-۲-  نتایج  تحقیق ۱۰۰
۵-۲-۱- نتایج تجربی تحقیق ۱۰۰
۵-۲-۲ نتایج نظری تحقیق ۱۰۳
۵-۲-۳- نتایج: ۱۰۶
۵-۲-۴- محدودیت­های پژوهش: ۱۰۶
۵-۲-۵- پیشنهادات: ۱۰۶
مقدمه:
جامعه شناسی پزشکی و بهداشت، شاخه­ای از جامعه شناسی بوده و از جدیدترین رشته­های تخصصی است، که در آن اموری مانند بهداشت، بیماری و مراقبت­های پزشکی از دیدگاه جامعه شناسی مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. تحقیق در تأثیر بیماری­ها بر گروه­های انسانی و نحوه دفاع در مقابل آن موضوع جالب توجهی برای جامعه شناسی است. توزیع بیماری­ها در میان انسان­ها متفاوت بوده و شناخت و آگاهی نسبت به بیماری درچارچوب الگوهای فرهنگی صورت می­گیرد. به دلیل مداخله عوامل و شرایط اجتماعی در مسیر و جریان درمان، علوم اجتماعی با پزشکی و بهداشت و درمان مشارکت می­یابد و پیدایش رشته جامعه شناسی پزشکی ضرورت می­یابد (محسنی، ۱۳۶۸: ۲-۱).

برکمن و کاواچی[۱] (۲۰۰۰) و بیرد[۲] و دیگران (۲۰۰۰)، معتقدند که جامعه شناسی پزشکی، می­کوشد تا دریابد که چگونه عوامل اجتماعی و فرهنگی، بر توزیع و فهم بیماری، واکنش­ها نسبت به بیماری، تحول و عملکرد نهادهای مراقبت تندرستی و توسعه سیاست­های اجتماعی تأثیر می­گذارند (مسعودنیا، ۱۳۸۹: ۲۸). هر بیماری تنها نهاد پزشکی را درگیر نمی­کند، بلکه چندین سطح اجتماعی مانند فضاهای خانوادگی یا حرفه­ای را تحت تأثیر قرار می­دهد. سیر تاریخی بیماری­ها، سیر تحول علم پزشکی، بررسی وضعیت­های سلامتی و تعیین­کننده­های اجتماعی آن، تفسیرهای فرهنگی و اجتماعی از وضعیت سلامتی و بیماری، روابط پزشک و بیمار، بررسی وضعیت بیمارستان از جمله موضوعات مورد بررسی در جامعه شناسی پزشکی است ( فیلیپ[۳]؛ کلودین[۴]؛ کتبی، ۱۳۸۵: ۳).
بیماری­های مزمن در همه دوره­های زندگی تأثیرگذار است، به طوری­که نه تنها سالمندان بلکه افراد خیلی جوان و میانسال را نیز مبتلا می­ کند. هر چند بعضی از این بیماری­ها تأثیر کمی بر کیفیت زندگی دارند، ولی بیشتر آن­ها اغلب به دلیل ناتوانی­هایی که بر جای می­گذارند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد ایجاد می­ کنند (اسملتزر[۵] و همکاران، ۲۰۰۲؛ به نقل از حضرتی و همکاران، ۱۳۸۴). بیماری­های مزمن از قبیل ام ­اس، تهدیدی برای شبکه روابط اجتماعی افراد آسیب­دیده است. بازگشت­های بیماری ام­ اس مکانیسم­های مقابله­ای بیمار و خانواده­اش را به چالش می­کشد. اثرات این بازگشت­ها، اعضای خانواده افراد، دوستان، دنیای شغلی و آموزشی و جامعه بزرگتر را تحت تأثیر قرار می­دهد. اعضای خانواده و افراد در شبکه ­های اجتماعی یا شغلی بیمار، ممکن است در واکنش به این بازگشت­ها احساس گناه، اضطراب و احساسات منفی دیگر داشته باشند. لکه ننگ، بعضی اوقات با بیماری­های مزمن همراه است و ناتوانی یک استرس ثابت برای بیماران و خانواده­هایشان است. همچنین این بیماری ممکن است برنامه ­های بلندمدت، امیدواری برای آینده و امنیت کلی فرد را تهدید کند (هالپر[۶]، ۲۰۰۷).

همانطور که بیماری­های مزمن، بدون درمان قطعی و دارای دوره نسبتاً طولانی مدت هستند لازم است که بیماران با محدودیت­هایی که شرایط­شان به آنها تحمیل کرده است زندگی کنند. مطالعه بر روی مقابله با بیماری­های مزمن و حمایت اجتماعی از بیماران مزمن که در طی ۱۵ سال گذشته به شدت افزایش یافته است، نشان می­دهد که در بسیاری از موارد عوامل استرس­زا با بیماری مزمن همراه است و بیماران را وابسته به کسب حمایت از محیط اجتماعی­شان می­ کند. علاوه بر این مطالعات نشان داده­اند که هم مقابله و هم حمایت اجتماعی، تاثیر مستقلی بر سلامتی بیماران مزمن دارند (کرلین[۷] و همکاران، ۱۹۹۷).
بیماری مولتیپل اسکلروزیس[۸] (MS) اولین بار در سال ۱۸۶۸ میلادی توسط جی­چرکوته[۹] پروفسور دانشگاه پاریس که او را پدر علم نورولوژی[۱۰] می­نامند توصیف شد (چرکوته، ۱۸۶۸؛ به نقل احمدزاده راجی و همکاران، ۱۳۹۰). پس از وی اوگن دویس[۱۱] (۱۹۳۰-۱۸۵۸)، جوزف بالو[۱۲] (۱۹۷۹-۱۸۹۵) و پاول فردیناند شیلدر[۱۳] (۱۹۴۰-۱۸۸۶) نیز مواردی از بیماری را توصیف کردند این بیماری در سال ۱۹۹۵ به نام مولتیپل اسکلروزیس نام­گذاری شد (کامپستون[۱۴]، ۲۰۰۸؛ به نقل از همان). این بیماری با وجود درمان­های متعدد یکی از ناتوان­کننده­ترین بیماری­هاست که بر جنبه­های مختلف زندگی فرد تأثیر داشته، به ویژه کیفیت زندگی مربوط به سلامتی در بیماران با فرم متوسط و پیشرفته به طور کلی پایین بوده و این موضوع باعث افسردگی زیادی در آ­ن­ها می­شود (کسلرینگ[۱۵]؛۲۰۰۰؛ به نقل از حسین مدنی و همکاران، ۱۳۸۴). به نظر می­رسد روش­های مقابله­ای در تطابق با بیماری مولتیپل اسکلروزیس موثرند و به ویژه روش­های مقابله­ای مسئله­مدار تأثیر مثبت زیادی در تطابق با بیماری دارند (اوبرین[۱۶]، ۱۹۹۳؛ به نقل از مدنی و همکاران، ۱۳۸۴). بدین ترتیب در این تحقیق برخی عوامل روانی- اجتماعی  موثر بر استراتژی­های مقابله­ای این بیماران بررسی می­شود.
این پژوهش در پنج فصل تدوین می یابد فصل اول مربوط به کلیات (مقدمه، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت پژوهش، و سوالات و اهداف پژوهش) می باشد،  فصل دوم پیشینه تحقیق و ادبیات نظری تحقیق را در بر می گیرد. در فصل سوم در باره روش تحقیق و نحوه تجزیه و تحلیل داده ها صحبت می شود، در فصل چهارم داده­ ها تجزیه و تحلیل و در فصل پنجم نتایج و پیشنهادات ارائه می شود.
۱-۲- بیان مسئله:       
سلامت چه به صورت فردی و چه جمعی، بی­تردید مهم­ترین جنبه زندگی است، مسأله­ای که از ماقبل تاریخ تاکنون بشر به منظور دستیابی به آن کوشش کرده است. سلامت شرط ضروری برای ایفای نقش­های اجتماعی است و انسان­ها در صورتی می­توانند فعالیت کامل داشته باشندکه هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آنها را سالم بداند (محسنی، ۱۳۶۸).
یکی از اختلالات ناتوان کننده عصب شناختی، بیماری مولتیپل اسکلروزیس[۱۷](MS) می­باشد که علاوه بر اختلالات عصبی- حرکتی با علائمی چون اضطراب، ضعف و کاهش قدرت حل مشکل بروز می­ کند و باعث اختلالات جسمی و روانی متعددی می­شود. ام­اس یک بیماری مزمن و ناتوان کننده سیستم عصبی است که در آن  میلین دستگاه اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) تخریب می­­شود و به دنبال آن به ­تدریج بخش عضلانی بدن توانایی خود را از دست می­دهد. ضایعات ام­اس بعد از تروما دومین علت شایع ناتوانی عصبی در اوایل و اواسط بزرگسالی است و تظاهرات آن از یک بیماری خوش­خیم تا یک بیماری به سرعت پیش­رونده و ناتوان­کننده متغیر است (هاریسون[۱۸]؛ به نقل از میبدی، ۱۳۸۴). این بیماری در نتیجه مجموعه ­ای از عوامل محیطی (مانند فشارهای روحی یا تنشی)، ژنتیکی و خود ایمنی بروز می­ کند. سن ابتلا یه این بیماری حدود ۱۸-۳۵ سالگی می­باشد، لیکن می ­تواند در هر سنی پیشرفت نماید (مک کوون[۱۹] و همکاران، ۲۰۰۳؛ به نقل از باستانی و همکاران، ۱۳۸۷). علائم مختلف این بیماری عبارتند از: فقدان ناگهانی یا تاری دید در چشم، دوبینی، عدم تعادل یا اختلال عملکرد مثانه، ایجاد اختلال حسی، ضعف، گرفتگی عضلانی، اختلال شنوایی، خستگی، لرزش اندام­ها، اختلال در عملکرد جنسی و ضعف تعادل، فراموشی، کاهش شنوایی، کرختی و اختلال گفتاری در این بیماران مشاهده می­شود. بررسی­های لطفی و آل یاسین (۲۰۰۲) حاکی از آن است که اختلالات حسی و بینایی شایع­ترین علائم در میان مبتلایان ایرانی می­باشد (رضائی، ۱۳۸۹).
افراد مبتلا به ام­اس با پیامدهای روانی-اجتماعی این بیماری که شامل شکست در اهداف زندگی، شغل، درآمد، روابط، فعالیت­های اوقات فراغت، و فعالیت­های روزانه زندگی است مواجه­اند. افسردگی شایع­ترین اختلال روانپزشکی مشاهده شده در ام­اس است و شیوع تخمینی بالایی، بین ۲۷% تا ۵۴% دارد (سادونیک[۲۰]، ۱۹۹۰). اولین مطالعه درباره کیفیت زندگی مربوط به سلامت بیماران ام­اس درسال ۱۹۹۰ به چاپ رسید. از آن سال تا به حال مطالعات زیادی بر روی کیفیت زندگی این بیماران انجام شده است نتایج این مطالعات نشان داده است که این بیماران در مقایسه با افراد سالم جامعه از کیفیت زندگی پایین­تری برخوردارند همچنین مطالعات دیگری که به منظور مقایسه کیفیت زندگی این بیماران با بیماران مبتلا به دیگر بیماری­های مزمن مثل صرع، دیابت، آرتریت روماتوئید و بیماری­های التهابی روده انجام شد، نشان دادند که بیماران مبتلا به ام­اس به
طور معنی­داری ازکیفیت زندگی پایین­تری برخوردارند ( بیسک[۲۱]، به نقل از علیپور، ۱۳۹۰). این  بیماری یکی از مهم­ترین بیماری­های تغییردهنده زندگی فرد است، زیرا که معمولاً  به بهترین دوران زندگی فرد صدمه زده و به تدریج او را به سمت ناتوانی پیش می­برد (غفاری، ۱۳۸۷). این بیماری همچنین دومین علت ناتوانی عصبی در نیروی کار جوان به حساب می­آید از طرف دیگر به علت شروع این بیماری در سنین فعالیت اقتصادی و همین­طور مزمن بودن آن، ام­اس یک بیماری پرهزینه نیز محسوب می­شود (پتواردهان[۲۲]، ۲۰۰۷؛ مک کوون[۲۳]، ۲۰۰۳؛ به نقل از بحرینی، ۱۳۸۹).
 افراد مبتلا به این بیماری در طول زندگی خود اختلالات عملکرد متنوع جسمی و روانی ناشی از بیماری را تجربه می­ کنند. این اختلالات، عملکرد روزانه، زندگی خانوادگی و اجتماعی، استقلال عملکردی و برنامه ­ریزی برای آینده را بشدت تحت تأثیر قرار می­دهد (سولاری[۲۴]، ۲۰۰۱). اختلافات خانوادگی، طلاق و ناسازگاری در بین مبتلایان به ام ­اس شایع است. همچنین در این بیماران خجالت و حس حقارت باعث پاسخ­های نامناسب بیمار می­شود بطوری که تطابق بیمار با بیماری به اشکال گوناگون از جمله انکار (همراه با سرخوشی غیر عادی)، افسردگی، محرومیت و خصومت صورت می­گیرد (برونر[۲۵]، ۱۹۹۶؛ اسچتر[۲۶]، ۱۹۹۲؛ به نقل از مدنی، ۱۳۸۴). در حال حاضر بیش از ۲٫۵ میلیون نفر در سراسر جهان و بیش از ۵۰۰ هزار نفر در آمریکا به بیماری ام اس مبتلا هستند (میرشافعی، ۱۳۸۶). در ایران طبق گزارش انجمن ام اس  در سال ۸۹ نزدیک به ۵۰ هزار بیمار مبتلا به ام اس وجود دارد این بیماری زنان را بیشتر از مردان درگیر نموده و سن شایع بروز آن ۲۰-۳۰ سالگی است (مک کیب[۲۷]،۲۰۰۴؛ کانین قم[۲۸]،۲۰۰۵؛ به نقل از مرقاتی خویی، ۱۳۸۹). در همدان نیز طبق گزارش انجمن ام اس، تعداد این بیماران بیش از یک‌هزار نفر تخمین زده می‌شود که ۹۴۶ نفر در این انجمن عضو می­باشند.